Алфред Адлер - Alfred Adler /1870-1958/

Альфред Адлер – бодгаль сэтгэл судлалын үндэслэгч. Чухамдаа өөрийнх нь санаа Фрейдээс тусдаа бие даан хэд хэдэн жинхэнэ төгс зүйл болж чадаж байв. Түүний онол нь сонгодог психоанализ (сэтгэц задаргаа) ба нэгдмэл чанарын тухай сургаал, бие хүний хөгжилтэй холбоотой байв.

Альфред Адлер 1870 оны 2 сарын 7-нд Австрийн Фенцинг хотод төржээ. Тэрээр аль эрт хүүхэд байхаасаа л эмч болохыг мөрөөдөж байсан ба хожим нь Венскийн Анагаах ухааны их сургуулийн төгсөж эмч болох гараагаа эхэлжээ.

Харин удалгүй түүний сонирхол мэдрэлийн өвчин буюу хий судлал болж өөрчлөгджээ. 1902 онд алдарт “Зүүдний тайлал”-г уншиж дараа нь Фрейдийн зохион байгуулсан дугуйлангийн гишүүн болжээ. Гэвч удалгүй Адлер Фрейдийн тэрхүү үндсэн санаанаас тэс өөр санааг боловсруулж эхэлжээ. 1911 онд Адлер нийгмийн бүлэгт орж Фрейдээс улам бүр холбоогоо тасалж байв. Тэгээд өөрийн бүлгийг байгуулж “Чөлөөт нийгмийн сэтгэц задлалын шинжлэл” нэр өгч дараа нь “Бодгаль сэтгэл судлалын нийгэмлэг” болгон өөрчилжээ.

1912 онд “Мэдрэлийн шинж чанарын тухай” бүтээлээ гаргасан. Мөн энэ ондоо тэрээр “Бодгаль сэтгэл судлал” сэтгүүлийнхээ үндсийг тавьсан.

Дэлхийн 1-р дайны сүүлч үед Адлерийг түгшээсэн асуудлууд эхэлсэн. Тэрээр Венскийн сургуулийн боловсролын системд анхны хүмүүжлийн эмнэлгийнхээ суурийг тавьсан. Үүний учраас багш нарын ажил нэмэгдэж байв. Яагаад гэвэл тэд л зөвхөн, хүүхдийг бие хүн болж төлөвшихөд чухал нөлөө үзүүлдэг.

Нацистуудын үзлийг баримтлагчдын үйл ажиллагаанаас болж 1938 онд Австрит түүний эмнэлэг хаагдсаныг зарлажээ. 1937 онд зүрхний хурцдалд оржээ. Олон газраар явж (Европын) лекц унших болсон.

1938 оны 5 сарын 28-нд Абердин хотод лекц уншихаар ирсэн үедээ өвчин нь хүндэрч нас баржээ.

Адлер Фрейд, Юнг нарын хүний зан байдалд хувийн ухамсартай зан төрх голлох тухай хуулийг үгүйсгэсэн. Төрөлхийн ухамсаргүй зан төлөв нь эцэстээ хүнийг нийгмээс заагладаг.

Тэрээр хамгийн өндөр хүч нь хүний амьдрал ба зан төлөвийг тодорхойлдог. Энэ мэдрэмжийн нийгмийн харилцаанд (янз бүрийн) урам зориг өгч хүмүүсийн нягтрал нэгдмэл байдлаар тодорхойлогддог гэж үзжээ. Гэвч Адлер Фрейдийн онолыг бүхэлд нь няцааж байв. Мөн тэрээр бие үний хөгжилд түүний дотоод мөн чанар цорын ганц төрөлх байдал нөлөөлж байдгийг зөвшөөрч байжээ. Фрейдийн бэлгийн хүчин зүйл хэмээх чухал санаанд нийгмийн үүргийг сонирхолтойгоор нэмжээ. Тэр үед Адлер бие хүний хөгжлийн чухал хандлага болон өөрийн цор ганц бодгалийн сэтгэл судлалыг хөгжүүлэн үлдээхийг эрмэлзэж байв. Бие хүний цорын ганц нэгдмэл байдлын тухай утга санаа нь Адлерийн сэтгэл судалд үлдээсэн үнэлж баршгүй дэвшил юм. Түүний үлдээсэн асар их гавьвяатай бүтээл нь “Бүтээлч би” юм.

Адлер бие хүний дэвшил хөгжлийг өөрчилж болох хувийн бодгаль системээ хүний амьдралын янз бүрийн туршлагаар тайлбарлах санааг дэвшүүлжээ.

Түүнээс илүүгээр “Би” нь хүн бүрийн амьдралын цорын ганц хэв маягийн биелүүлэлтийг хөнгөвчилж болохыг эхлээд өөрсдөө туршлагаасаа эрж хайдаг. Адлер өөрийн бие хүний тухай онолыг маш сайн бүтэцтэйгээр тайлбарлажээ. Энэ хуурмаг фенализмийн учир шалтгааныг давамгайлах эрмэлзэл, үнэлэмжгүй мэдрэмж, нэгдмэл мэдрэмж, “бүтээлч би” ба амьдралын хуурмаг фенолизм нь немцийн эрдэмтэн Уанса Файгингерсийн авсан санаа юм.

Тэр нь бүх хүмүүс амьдралдаа хүн бүрийн зан байдлын зохион байгуулалт, бодит байгалийн байгууламжийн бүтцийн тусламжтайгаар чигээ олох гэсэн утгатай.

Тэрчлэн Адлер их хэмжээний найдвар нь ирээдүйд байдаг, харин туршлага нь өнгөрсөнд байдаггүйг хүний үйлдлийн учир шалтгааны тухай санаагаа боловсруулжээ.

Эцсийн зорилго нь хэт туйлын байх ба түүнийг биелүүлэх хэрэггүй. Гэвч хүний халхлагдсан үйлдэл нь түлхэцээр илэрнэ. Эрүүл хүн хий хоосон найдвар амьдралыг тиймээр нь харахаас бүрэн чөлөөлөгдөж болно.

Хүнд л байдаг илүү нарийн зохион байгуулалттай мэдрэлийн системд гүйцэтгэлгүй зорилт үргэлж илэрч байдаг.

Адлер туршлага нь хүний амьдралын хэв маягийг тодорхойлдог гэдгийг баталжээ. Тэрээр би нь нэгдмэл бүтэц, 1-3 төрөлхийн ухамсаргүй мэдрэмж нь төрөлхийн боловч хоцрогдон үлдсэн байж болдог. Үүний үр дүнд мэдрэлийн зөрөлдөөн нь зан байдалтай зөрдөг. Энэ нэгдмэл мэдрэмжийг хөгжүүлэхийн тулд хүүхдийн анхаарал, зовнилыг чухлаар хүрээлж түүний хайртай, хүссэн мэдрэмжийг өгөх юм. Энэ жинхэнэ бодит мэдрэмж хаягдаж орхигдсон хүүхдүүдэд хөгждөггүй. Тэрчлэн тэдний сул тал нь хэтэрхий эрх танхил хүүхдүүд байдаг.

Адлер, хүн өөрөө амьдралын хэв маягаа хэлбэршүүлж өөрөө бие үнийг бий болгодог. “Бүтээлч би” энэ бол өөрийн өвөрмөц онцлог хүн, бие хүн болж хувьсах, үнэн бодит байдал дахь алдаа, бодгалийн цогц, хүрээллийн цорын ганц хэв маяг юм.

“Бүтээлч би” бол хүний амьдралын утга учир юм. Амьдралын хэв маяг нь тийм үйл явц, дүр дүрслэл, хэлбэр бүхий уран бүтээлийг бий болгож, хүнд хувь заяагаа захирах цорын ганц боломжийг олгодог. Адлер өөрийнхөө амьдралыг аялдан дагагч мэт биш харин бие даасан цогц ухамсар, туршлагатай болгохыг онцлон тэмдэглэжээ. Хэрэв нэгдмэл мэдрэмжийн амьдралын чиглэлийг тодорхойлсон хоёр төрлийн мэдрэмж байх ба үүнд дутмаг байх, давуу байх эрмэлзэл байна. Энэ хоёр нь бие хүний хөгжилд нөлөөлдөг. Энэ мэдрэмж нь бодгалийн болон нийгмийн дэвшил, хөгжилд ч бүрэн хувь нэмрээ оруулжээ.

Тусгай механизм бий болсноор энэ мэдрэмжид нөхөлт болжээ. 4 төрлийн нөхөлт байдаг. Үүнд бүрэн бус нөхөлт, бүрэн нөхөлт, дээгүүр нөхөлт, хуурмаг нөхөлт. Энэ төрлүүдийн нэгдэл нь Адлерт анхны бие хүний онолыг бүтээх боломжийг олгосон. Өөрийн алдаагаа даван туулах боломжгүй, ялангуяа физикийн хуурмаг нөхцөлийг үргэлж авчирдаг. Хэдийгээр хүч нь хожим өөрөө насанд хүрсэн хүний онцлогийг эхлэн ашигладаг.

Роджерс Карл Ренсон - Carl Rogers / 1902- 1987/

Өнөөдөр К.Роджерсийг 20-р зууны гарамгай сэтгэл судлаачдын нэг гэж хууль ёсоор баталсан.Ф.Перц, Ш.Бномп К,Хорни Э.Фромм зэрэг алдартай сэтгэл судлаачид түүний нэрийг дурсдаг. Роджерсийн гэр бүл 6 хүүхэдтэ байсан К.Роджерс 1902 оны 1 сарын 8 нд айлын 4дэх хүүхэд болж төрсөн. К.Роджерс багадаа маш ичимхий мөн аймхай хүүхэд байсан. Түүний эцэг нь аялалд их явдаг байсан учраас Роджерс чухамхүү ээж нь түүнийг эрхлүүлснээр томх нөлөө үзүүлсэн. Роджерс дуртай номоо уншиж байнга завгүй ажилладаг байсан. Түүний эцэг эх шашны гүнзгий шүтлэгэтэй хүмүүс байсан ба түүнийг уран зохиолын ном уншихад нь хоосон цагийн гарз хийлээ гэж сайшаадаггүй быайсан. Тэрээр анх 7 настайдаа сургуульд орсон. Тэрээр авъастай авхаалжтай байсан төдийгүй уншсан ном нь түүнд маш их нөлөө үзүүлсдэг байсан. Тиймээс түүнийг шууд 2-р ангид нь суралцуулсан. Энэ сургуульдаа тэрээр өөрийн ирээдүйн эхнэр болох Хелем Эмиоттой танилцсан. Карл өөрийгөө хүлээн зөвшөөрч өвөөгөө урьж уулзаад анхны шийдвэрээ гаргасан. Тэр 15 настайдаа гэрлэсэн.Роджерсийн бага нас Фермид өнгөрсөн. Хөдөөгийн аж ахуйг хөдөлмөр түүнийг ертөнцийг үзэх үзэлд асар их нөлөө үзүүлсэн. Роджерс зорилгоо биелүүлэхийн тулд колледжид элсэн орсон. 2 жилийн дараа түүний санаа хувирсан. Тэрээр боловсролдоо оюун ухааны замыг сонгох шийдвэр гаргасан. Энэ нь улам бүр нөлөөлж байсан.

Тэрээр шинэ гэрлэгсдийн нийтийн байранд амьдарч байсан. Түүний том хүү нь Хрисстийн холбооны идэвхтэн байсан. Карлын Хрисстийн үзэл санааны чиглэл нь бие хүн үүсэн тогтох явдал байсныг хүлээн зөвшөөрсөн. Хятадад болсон Олон Улсын Хрисстийн их хуралд тэрээр оролцохдоо эцэг эхээ шашинд ямар их итгэдэг болох нпь Карлын шашныг үзэх үзэлд чухал нөлөө үзүүлсэн. Хурал тарсны дараа эцэг эхээ сууж байгааг олж харсан ба тэрээр хэзээ тусгаар тогтносон хүн болон суурьшихаа асуусан. Цаашид Роджерс өөрийн боловсролдоо теологийн семинараар үргэлжлүүлсэн. Өмнө зүгрүү богино аялалд явсны дараа түүний шашныг үзэх хандлага нилээд өөрчлөгдсөн. Тэрээр өөрийн амьдралыг хүмүүст туслах оюун ухаанд түшиг тулгуур гачигдал мөн сүмийн гаднах байд хүрэх зэргийг түүнийг тооцон үзсэн. Тэрээр сэтгэл судлалд дур татах том шинжийг бий болгосон. Роджерс сэтгэл судлалын ажлаараа маш завгүй ажилладаг. Тэрээр магадгүй өөрийн гэсэн амьдралтай болохийн тулд хүмүүсийн эсэн мэнд амьдрахад тусалдаг байсан. Роджерс нь Висконскийн их сургуулийн сэтгэл судлалын эчнээ курсэд суралцахаар явсан ба Колумбын их сургуулийн сурган хүмүүжүүлэхийн колледжийг үүсгэн байгуулсан. Тэгээд цааш үйл ажиллагааг нь үргэлжлүүлсэн. Их сургуулиа төгссөний дараа Карл Рочестер Нью—Йоркийн муж эмнэлгийн сэтгэл судлалын төвд багачуудад туслагчаар ажиллах болсон.Тэрээр 12 жил ажилласан. Роджерс сэтгэл судлалын сургуулиас шалгарсан анхны хүн ба түүнтэй бусад хүмүүс нийлдэггүй байсан боловч заримдаа тэр өөрийн өвчтөнд өөрийн буюу хувийн ажлын аргаараа туршилт хийж онол боловсруулсан. Сэтгэцийг албан ёсоор хүлээн авахад тэр нь өөр хоорондоо ондоо уламжлалд ойртсон ба эцэстээ дотрын эмнэлэгт төвийг тохируулах түнш гэдэг нэр өгсөн. Өвчтөний сэтгэцийн өвчнийг судлах ажил нь дараагийн ажил байсан.

Роджерс өөрийн сэтгэл судлалын ажлын “ түнш ” гэсэн нэр томъёог санаачилсан. Бас үгээр амаргүй тоглодюог байсан. Сэтгэцийн байгууламж нэр томъёог өөрчилж глобальд дахин эргэж ирсэн. Ямар өвчтөн бэ? энэ нь том хүн байх ёстой . Хий судлалд мэргэжлийн тусламж гачигдаж түнш биш хэрэгцээт асуудлыг авч үздэг. Ямар хүн харагдаж байна, өөрөө өөрийнхөө ач тусаар гачигдлаас хөдөлмөрлөн ангижирч сэтгэл судлалын тусламжийг байх ёстой гэж эрхэмлэсэн. Карлын сэтгэл судлалын зорилго нь хүний тоо хэмжээг унших түүний асуудлыг хамгийн багаар зөвшөөрсөн. Эмч тэр этгээдэд заавар өгнө гэсэн. Роджерсийн дэвшүүлсэн онол — энэ бол бодьгалийн авъяас маш нарийн төвөгтэй учраас бодит тоогоос чөлөөлөхөд бэлэн мэргэшээгүй бие хүн байдаг. Түүний санаа нь хэдий ч хүнийг ойлгож байдаг харин амьдрахад амьдралын хүчин зүйл нь тэдгээрийг дийлдэг учир өөрийн амьдралыг өөрчлөхөд тогтсон тодорхойлолт хэрэгтэй . Бие хүний талаарх гол чухал үндэс болох гол шинж нь сувъект нь орчин тойрныхоо дунд үйл ажиллагаа явуулдаг. “ урьд өмнө нийгмийн үр дүн гэдэг “ .Сэтгэцийн системийн дүр зургийг боловсруулахад уриалан дууны харшлыг зайлуулахаар бодитой туршилт буюу “ би” гол санааг мөн бие биедээ тус болоход зохистой байдалд хүргэдэг. Тэр юуг итгэмжлэхээ түнштэйгээ ярихаа багасгаж үнэн зүрхний харьцааг үзүүлэх эцэст нь механизмийг бүрэн гүйцэд устгах бие хүний бодит байдлыг халхалдаг. Энэ нь түнш хэлбэрийнх хүртэл “ Локус доторх үнэлэлт “ өөрийн өмчийн хувиралд ухамсартай суурь болдог. “ Би “ гол санаа нь амьдралын туршлагын бодит байдалд зохицуулдаг. 1939 онд Рочерестэд ажиллаж байхдаа бичсэн нэг юм нь “ Эмнэлгийг айлын хөдөлмөрчин хүүхэд” үүнийг Огай их сургуулийн профессор дурьтгалаа болгож үүнийхээ эсрэг хаяглахыг зөвшөөрсөн.

Хожим нь тэр “ Консультировний сэтгэл судлал “—д сэтгэцийн агуулгыг маш тодорхой харуулсан. 1945 онд Роджерс Чикакогийн их сургуульд хувийн зөвлөлийн үндэс суурийн төвийг бий болгосон. Түүний ажил Карл Роджерс шалтгаандаа том том хүмүүстэй харилцах боломж асуудлын талаар тусламж аван хэд хэдэн нэрсийн жагсаалт гарган амьдралын туршлагыг нарийвчлан судалсан.1975 онд Роджерсийн ажлын төвд захирлын тушаал ирсэн байна. 1951 онд тэрээр “ Өвчтөний тусгал “ энэ номондоо өөрийн зарчмыг бүрэн дүүрэн нийтэлсэн байдаг. Түүний энэ ном маш их шүүмжлэлтэй учирсан. Биесийн тусгал нь сэтгэцийн аргуудтай албан ёсны харгадсан нь түүнийг дагахад хүргэсэн.

Роджерс бичихдээ асуудал гэж юу вэ? Хүн анх ярилцахыг хүсдэг. Тэр зайлшгүй асуудлаа хожим бие биедээ хувиргах асуудлын 10 эгнээг бөайд илүү болгосноор тэр нь сэтгэцэд үзэгддэг. Харин бодит байдалд олон дүрийг бий болгож бие хүний асуудлыг үүсгэн өөрийн глобальд анхны асуултад “ Би хэнд хэрэгтэй вэ? “ . “Би контактанд орсон одоо өөрөө “ Би “ мөн үү?” “ Би өөрөө хэрхэн яаж болох вэ? “ гэж бичсэн байна.

Роджерсийн үгээр бол “ Бай нь хүн хүссэндээ хүрэхэд чухал хэрэгтэй. Ингэснээр боть бүрэлдэж өөрийн талаар өгүүлэл бичдэг “ гэжээ. Тэрээр бичихдээ түүнийг бүрэлдүүлэн байгуулах түнштэйгээ хэрхэн харьцах тэр бүгдийг аюулгүй дөлгөөн

Байдлаар өөрөө мэдрэх хэрэгтэй гэсэн. Хүн өөрийн эрх чөлөөнд аажмаар тодрохийн тулд түүнийг ашигладаг. Тэр бараг бүх амьдралдаа төмөрлөг хэвийг эвдэж заншсан ба чухал байдалд тэмүүлдэг. Түүний үнэнч мөн чанарыг тодорхойлдог. Өөрийн оршил нь хоосноор илэрч энэ бүх нь реакцитай байдаг. Түүний организмын үнэн байдлыг мэдрэхүйн талаас нь авч үзсэн. Роджерсийн ном нь “ Бие хүний үүсэл “—иин тухай юм. Хамт ажиллагсадын сөрөгөөр хандах нь нийгмийн сонирхолд анхаарал татсан боловч зохиогчийн шагнал багагүй нөлөөлсөн .

Зохиогчийн шагнал хүтсэн нь хамт олныг сөрөгөөр хандахад багагүй нөлөөлсөн. Түүний үзэл санааг бүр мөсөн албан ёсоор олж авсан. 1963 онд түний үйл ажиллагаатай холбоотой бие хүнийг судалсан. 1987 онд Роджерс нас нөгчсөн ба К.Роджерс 16 ном 200 өгүүлэл бичсэн.

Сэтгэл судлалын тухай домог

Сэтгэл судлалын тухай домог Сэтгэл судлал хэмээх нэр тмьёо үүсэл эртний грекийн домог үлгэртэй холбоотой ... Тэнгэрийн бурхан Афродитийн хүү эрот Психия хэмээх нэгэн үзэсгэлэнт бүсгүйд сэтгэл алдран дурлажээ. Тэнгэр заяат бурхан хөвгүүнээ эгэл үхэх төрөх тавьлантай бүсгүйтэй амьдарлаа холбох болсонд эцгийн сэтгэл гонсойн туйлын таагүй байсан учир тэднийг салгах болололцоотой бүхнийг хийж, олон янзын сорил хийж хөөрхий Психияд тулгахаар шийджээ. Эроттойгоо дахин уулзах хүсэл, хязгааргүй хайрт сэтгэлдээ хөтлөгдөн гоо бүсгүй сорил бэрхшээл бүхнийг амжилттай давж гарахад бурхадын сэтгэл ихэд хөдөлж тэдний хүсэлтийг ёсоор болгожээ. Энэ хооронд дурлалт хар хүү Эрот нь бурхадын эзэн Зевсийг ятган итгүүлж хайрт бүсгүйгээ үхэшгүй мөнхийн дагина болгон хувиргасан байна. Ийнхүү дурлалт хосуудын ариун хайрын нандин холбоо мөнхөрчээ.

Ухамсар гэж юуг хэлэх вэ?

Мөн чанар талаас нь авч үзвэл ухамсар бол хүний тархины шинж, сэтгэцийн тусгалын болон хүний өөрийн зохицуулгын дээд хэлбэр, түүхэн хувьсах хөгжлийн бүтээгдэхүүн хамтдаа мөн. Ухамсарын агуулга нь хүрээлэн байгаа бодит байдал, материаллаг үндэс нь хүний тархи, харин түүний салшгүй үндсэн хэсэг нь сэтгэлийн хөдөлгөөн, танин мэдэхүй, харилцаа юм.(С.Л.Рубинштейн) Хувь хүний, бүлгийн, нийгмийн гэсэн ухамсарын 3 үндсэн хэлбэр бий.
Хувь хүний ухамсарыг ерөнхий сэтгэл судлал, нийгмийн ухамсарыг гүн ухаан тус тус судална. Үүний зэрэгцээ логик, нейрофизиологи, нийгэм судлал, угсаатны зүй зэрэг шинжлэх ухаан ухамсарыг судалдаг. Сэтгэл судлалын шинжлэх ухаан нь хувь хүний болон бүлгийн ухамсарын үүсэл хөгжил, бүтцийг судалдаг. Хувь хүний ухамсарын шалгуурыг үйл ажилгааны, төрх байдлын гэж харьцангуй хоёр хэсэг болгон хуваан үзэж болох юм. Үүний эхний шалгуурт танин мэдэх, хөдөлмөрлөх, харилцах, үйл ажиллагааны эцсийн үр дүнг хамаатуулдаг. Ухамсарын төрх байдлын шалгуурт биеэ авч яваа байдал, үйл ажиллагааны явц, тэдгээрийн илэрхийлж байгаа сэтгэцийн гадаад илрэл зэргийг хамаатуулж болох юм. Гэвч ухамсарын шалгуурууд нь хоорондоо салшгүй холбоотой. Ухамсарын бүрэлдэхүүн хэсэгт өөрийн ухамсар, мэдлэг, оюун ухаан, анхаарал харилцаа, төрх байдал, үйлдэл, үйл ажиллагаа, ухамсарлагдаагүй зүйл зэргийг хамаатуулж болох юм.
Ухамсарлагдаагүй зүйлд дотоод яриа, санамсаргүй алдаатай үйлдэл (ярианаас үг буруу бичих гэх мэт), зүүд, мөрөөдөл зэрэг хамаарагддаг. Утга ойролцоо үгс: ухаан, сэтгэлгээ, сэтгэх үе, оюун ухаан, оюун санаа гэх мэт.

Ухамсарт ухааны өөрчлөлт Ухамсарт ухаан дараахь шинжээр өөрчлөгдөнө.
1. баримжаа алдагдана.
2. биеийн баримжаа алдагдана
3. танин мэдэхүйн
4. сэтгэл хөдөлгөөний хэвийн биш байдал
5. Юмын ухамсартай байдал алдагдах
6. хийж байгаа зүйл дэс дараалалгүй, эмх замбараагүй
а. ухамсарт хэсэгчлэн балартах
б. ухамсарт ухаан балартах
в. ухамсарт ухаан алдах, ком-нд орох
Эдгээр ерөнхий шинжүүд дээр тусгалд өвөрмөц содон шинжүүд үүсч болно. Эдгээр тусгай шинжүүдийг харгалзан үзнэ.
1. ухамсарт дэмийрэн балартах - Делерей
2. ухамсарт ухаан зүүдчилэн балартах - Онеройд
3. Гүрийдэн балартах – Сумерек
4. Бадамдуулах балартах - Аменция
5. Нойрмоглон балартах - Оглушенность

Делерей Халдварт өвчний хордлогууд, бусад хордлогууд дотор олонтой тохиолддог хичнээн их өндөр халуурна. Тэр хэмжээгээр делерей магадлал ихтэй делерей-д орно. Архины цагаан солионы үед делерей элбэг. Дээр дурьдсан ерөнхий шинж бүр нь илэрнэ. Харин харааны хий үзэгдэл дүрсийг гажуу тусгал хоёрдогч хий үзэгдэл илэрнэ. Илэрч байгаа дэмийрлээс болж янз бүрийн юм ярьдаг. Өглөө өдөр харьцангүй бие нь сайжирна. Харин орой, шөнө, үдэш дээрх шинжүүд илэрнэ. Сэтгэлийн хөдөлгөөний догшрол гэж шөнө нойргүй болоод, өглөө өдөр нь унтаад, хий үзэгдэлд дэмийрэл болон хөдөлгөөн ихтэй болохыг хэлнэ.
Дэмийрэл нь 3 үе шаттай:
1. Их мэдрэмтгий дүрсийн гажуу тусгалтай, айдастай, нойрмоглох үеийн хий үзэгдэлтэй харанхуй үед нүдээ анихад хий үзэгдэл илэрнэ. Зарим нь өглөө сэрэх үед хий үзэгдэл үзэгддэг.
2. Ид үе: Хараа сонсголын жинхэнэ хий үзэгдэл илэрнэ.
3. Хордлого буурч, халуун буурах үед хий үзэгдэл арилаад сульдлын шинж илэрнэ. Энэ үед 3 шатны оронд
- Мэргэжлийн делерей илэрч болно.
- Шивнээ делерей илэрч болно.
- Амандаа үл ойлголцох шивнээ.

Онеройд- зүүдчилэн балартах. Өвчтөн унтаагүй зүүд зүүдлээд байгаа мэт болдог. Энэ үед ухаан балартлын 9 шинж илэрнэ. өвөрмөц шинж тэмдэг: фантази, хажуу тусгал, дэмийрэл хий үзэгдэл илэрнэ. Өвчтөн өөрийгөө хувилуулаад ер бусын фантази ертөнцөд байгаа мэт төсөөлнө. Энэ нь ер бус байдаг. Тэр ертөнцөд оролцоод гол сүм нь гэж үздэг. Хөдөлгөөнөөс харахад бодлогоширсон байдалтай. Тухайн хүнтэй ярилцахад хэцүү. Хэсэг хугацааны дараа саруул болоод тэр ертөнцийн талаар сайн ярина. Хагас ойгүйдлийн шинж тэмдэг тод илэрнэ. Ердийн үйл явдлыг ухаан саруул болохдоо санахгүй. Харин солиорлын шинжийг санана. Энэ шизофрен өвчний үед кататоник-тай хавсран тохиолдно. Мөн органик өвчний үед эпилепси-н органик өвчний үед тохиолдно.
Аменция –н тухай Энэ нь хордлоготой өвчний үед тохиолдно. Бие мах бодийн хэдий хэмжээний хордлого авсантай холбоотойгоор хэт их ядарч сульдсанаар илэрнэ. Ухаан балартлын энэ 9 шинж тод илэрнэ. Дээр нь ойгүйдлын тод, ухамсарт ухаан орсон хойноо ухаан балартлын үеэ санахгүй. Ухаан балартлын үед 2 үндсэн шинж тэмдэг илэрнэ. Уруул унтартах, хэл өнгөртэй байх, холбоогүй сэтгэхүй, эмх замбараагүй хөдөлгөөн хийж, холбоогүй үг яриа орон хэмжээнд догшрол илэрнэ. Мөн мэргэжлийн хөдөлгөөн илэрч болзошгүй. Энэ нь тавилан муутай. Төрсний дараах солиорол нь писихози- н үед их тохиолдно.
Ухамсарт ухаан балартлын 9 шинж Энэ 9 шинж тод илэрнэ. Дээр нь бүтэн ойгүйдлын шинж илэрнэ. Богино хугацаанд үргэлжилдэг содон шинж тэмдэг нь гэнэт ухаан балартна. Ухаан балартах энэ үед өвчтөнд айдас түгшүүр төрүүлсэн, гажуу тусгал дэмийрэл, метаморфция, дерпизаци илэрнэ. Иймээс өвчтөн орчиндоо дайсагналцсан хөдөлгөөн хийнэ. Нийгэмд аюултай үйлдэл хийх магадлал өндөр. Зарим өвчтөн дэмийрэл нь гэнэт алга болчихдог. Ухамсарт ухаан сэргээсэн үед юу хийж явснаа огт санахгүй. Энэ үед унадаг өвчин эпилепси органик өвчний үед тохиолдно.

Ухамсарт ухаан балартлын үед хийгдэх асрамж, сувилгаа Халдварт өвчнүүд хордлогууд, сэтгэцийн шалтгаануудын улмаас болж ухаан дэмийрэн, бүрийтэн, будангуйран, балартах, сэтгэл хөөрөх, кататоник, сэтгэл түгшүүрлэн гутрах хам шинжүүдтэй илэрдэг.
Сувилгаа: ямар нэг сувилгаа хийтэл юуны өмнө өвчтөнийг хэвтүүлэн, барьж байх шаардлагатай. Уг хүний хүчний хэр хэмжээнээс хамааран 2-3 асрагчийн ойролцоотойгоор өвчтөнг оронд барьж байх болно. Өвчтөнг оронд нуруугаар нь хэвтүүлэн нэг нь гар, нөгөө нь хөлийг барина. Өвчтөн хавьтагсдыг толгойгоороо цохих, хазайх оролдлого гарвал гуравдагч хүнээр (асрагчаар) толгойг бариулна. Барьж байх үед өвчтөнийг өвтгөж болохгүй хэрэв өөртөө ойртуулахгүй ямар нэг эд, юмсаар аюул учруулах хандлагатай бол хөнжил, орны бүтээлгэний аль нэгийг дэрэн дээр барьж оронд хэвтүүлнэ. Улмаар догширлыг хурдан намтгахын тулд апоморфины 0,5%-ийн 1мл уусмалыг арьсан дор тарих. Хэрэв 1-2 цагийн дараа догшрол арилахгүй бол дахин хийнэ. Эсвэл 2,5%-ийн 2 мл аминазины уусмалыг булчинд тарина. Үүнийг тархины өмнө 0,5%-ийн 3-5мл новокайны уусмалаар аминазинаа шингэлнэ. Эдгээрээс гадна 25%, 40%-ийн 5-10мл хүхрийн магнез, нойрсуулах эмүүд, хлоролгидратын клизмийг өргөн хэрэглэдэг. Эдгээрийн зэрэгцээ физиологийн уусмал, 5%-ийн глюкозын уусмал, кофейн, кордиомин, канфор, андагсин, валерян, бүлээн усны ваннад (36,370) оруулах, хөлийг нь дүрэх зэрэг арга хэмжээ өргөн хэрэглэнэ. Мөн өвчтөнийг тусгаарлах, тайван байлгах, үг ойлгох хүмүүстэй сэтгэлийг нь засах тайвшруулах яриа хийж, мөн нойрны эм хэрэглэж болно. Харин дээр дурьсан эмүүдийг зэрэгцүүлэн хэрэглэж болохгүй. Хөдөө орон нутагт бол сльфазины 1-2%-ын тосон хольмогийг өгзөгний булчинд 2-4,0 тарина.

Сэтгэл мэдрэлийн ихэнх өвчтөн өөрийхөө байдлыг мэддэггүй хийгээд өөрийгөө эрүүл гэж тооцдог. Ийм учраас тэд өөрийнхөө байдалд болон орчин тойрондоо шүүмжлэлтэй хандаж чадалгүй өөртөө эсвэл орчиндоо аюул учруулах явдал багагүй байдаг. Ялангуяй ухаан балартах хам шинжүүд болон зарим нэг өвчний үед илэрдэг, (хий үзэгдэл захирах, тушаах агуулгатай) дэмийрэл, мөрдөгдөх сэтгэлийн гутралтай өвчтөнүүд өөртөө болон орчиндоо их аюултай байдаг. Сэтгэл мэдрэлийн ихэнх өвчтөн нь хоол унд, эмнээс татгалзах явдал маш элбэг. Эмийг нь сайтар нухаж буцалгаж, хөргөсөн усанд уусган шууд залгиулахад анхаарах хэрэгтэй. Хутга, шөвөг, нарийн бүс даавуу, олс г.м хоолойгоо боож болмоор эд юмсыг өвчтөнд ойролцоо байлгаж болохгүй. Эмнэлэгийн сувилагч асрагч нар амиа хорлох яриатай болон оролдлогоотой өвчтөнийг харж ажиглаж өвчтөнүүдээс нэг минут анхаарлаа салгаж болохгүй. Өвчтөн гэмтэл учруулах хандлага гарч болох бие засах газар явахад дагаж явах шаардлагтай. Өвчтөний өрөөний чийдэнг шөнө унтрааж болохгүй. Уг өвчтөнүүд ихэнхдээ эцэж турж, дорой байдалтай болдог тул гардан сувилгаа үйлчилгээ зайлшгүй шаарддаг. Үүнд: хоолыг нь гардан өгч байх, цагаан хэрэглэлийг нь засаж, кафорын тос түрхэж байх шаардлагтай. Хоолыг нь шууд өгөхөд татгалздаг учир холоос битүү ажиглаж байхад аваад иддэг талтай. Шээс нь хаагдсан үед катетраар авах, үсний ариун цэврийг анхаарч байх хэрэгтэй. Дэмийрэлтэй өвчтөнүүд, өөрийгөө буруушаах, хоол идэхийг хориглосон захирсан сонсголын хий үзэгдэлтэй өвчтөнүүд хоол унднаас татгалздаг. Арга хэмжээ татгалзаад байгаа шалтгааныг тодруулна. Энэ арга хэмжээнүүд нэмэргүй бол 10-16 ед ансулиныг арьсан дор өдөрт нэг удаа тарихад дор нь өлсөж улмаар ихээр хооллодог. Зарим тохиолдолд хүчээр хооллож болдог. (аманд нь цутгах) Амитал, кофенээр саатал тайлах, эмчилгээ хийх нь үр дүнтэй. Эхлээд кофены 20%-н 1мл уусмалыг арьсан дор тариад 4-5 минутын дараа венийн судсанд шинэхэн бэлтгэсэн амиталнаторын 5%-н 3-6мл уусмалыг удаанаар тарина. Хийснээс хойш удалгүй хоолыг өвчтөнд өгнө. Эдгээрээс гадна цэвэр клизм тавьсны дараагаар 0,80%-н натрихлоридын уусмалаар өдөрт 1-2 удаа клизм тавьж болно. Дээр дурьдагдсан хэмжээнүүдийг 1-3 өдрийн турш хэрэглэхэд үр дүн өгөхгүй бол ходоодонд нь зоонд шургуулан хоол унд хэрэглэж болно. Анхааран сувилж байх шаардлагатай байдаг. Ийм байдалтай өвчтөнүүдэд өдөр шөнийн 24 цагт үргэлж анхаарал тавих, тэднээс эмнэлэгийн асрагч сувилагч нар нь нэг ч минут анхаарлаа салгаж болохгүй.

Психологи буюу сэтгэл судлал

Психологи буюу сэтгэл судлал нь хүн ба амьтны оюун ухаан, зан үйлийг судалдаг шинжлэх ухааны нэгэн салбар юм. Сэтгэл судлаачид шинжлэх ухааны аргыг хэрэглэхдээ шүүмжлэлт хандлага, тогтсон онолдээр тулгуурлах боловч бусад нийгмийн шинжлэх ухааны салбар, тухайлбал социологитой харьцуулахад илүү бага хэмжээнд ашигладаг байна. Сэтгэл судлалын чиглэлээр мэргэшсэн онолч, эрдэмтнийг сэтгэл судлаач гэдэг. Сэтгэл судлаач нь сэтгэл хөдлөл,анхаарал, үйл байдал, хүртэхүй, бусадтай харилцах харилцаа зэргийг судалдаг ажээ. Мөн зарим гүнзгий түвшний сэтгэл судлаачид ухамсаргүй оюун санааг судалгаандаа авч үздэг. Сэтгэл судлаачид сэтгэл зүйн болон неврологийн үйл явцыг судалж улмаар хувь хүн болон нийгмийн хүрээнд оюун санаа хэрхэн нөлөөлдөг болохыг олж тогтоохыг эрмэлздэг. Сэтгэл судлалын мэдлэг нь боловсрол, ажил эрхлэлт, гэр бүлийн амьдралын үйл явц түүнчлэн сэтгэцийн өвчнийг эмчлэх зэрэг хүний олон үйл ажиллагаанд хэрэглэгддэг юм. Түүнчлэн сэтгэл судлал нь хүний хөгжил, спорт, эрүүл мэнд, аж үйлдвэр, хэвлэл мэдээлэл, эрх зүйн салбарыг судлах зорилгоор дэд салбаруудыг бий болгожээ. Мөн байгалийн шинжлэх ухаан, нийгмийн шинжлэх ухаан, хүмүүнлэгийн ухааны судалгааг авч ашигладаг.
[Засварлах] Түүх
Сэтгэл судлал нь олон зууны түүхийг агуулдаг бөгөөд анхны шинжлэх ухаанч төсөөлөл манай эриний өмнөх VI зууны үед үүссэн байна. Ийм учраас энэ бүхий л үйл явдлыг тоочих, тодорхой үе шатуудад хуваах, тус бүрийн агуулгыг тодорхойлох шаардлагын улмаас сэтгэл судлалын түүхийг үечлэх асуудал урган гардаг байна.
Сэтгэл судлалын түүхэнд хоёр томоохон цаг үе байдаг: эхнийх нь сэтгэл судлал философийн болон бусад шинжлэх ухаан, ялангуяа байгаль шинжлэлийн хүрээнд хөгжиж байсан үеийг хамруулдаг. Харин хоёр дахь нь – сэтгэл судлал бие даасан шинжлэх ухаан болсон үеэс эхэлнэ. Эдгээр цаг үеүд нь харилцан адилгүй хугацааг туулсан буюу эхний цаг үе нь ойролцоогоор 2,5 мянган жилийг туулсан бол /м.э.ө 6-19 зууны хагас хүртэл/, дараагийх нь 200 гаруйхан жил /19 зууны хагасаас өнөөг хүртэл/ өнгөрөөгөөд байна. Г.Эббингаузын хэлсэнчлэн сэтгэл судлал нь өнө урт удаан өнгөрсөн үетэй боловч маш богинохон түүхтэй юм. Дээрх ангилал нь нарийн үндэслэл шаардлаггүй, шалгуур нь ил тод юм. Гэхдээ тус бүр нь хэдэн зуун жилүүдэд үргэлжлэх бөгөөд дотор нь жижиглэн үечлэх зайлшгүй шаардлагатай.
[Засварлах] Психоанализ
Австрийн эмч Зигмунд Фрейд 1890 оноос эхлэн 1939 онд өөд болох хүртлээ сэтгэл заслын арга буюу психоанализыг хөгжүүлжээ. Фрейд оюун санааг клиникийн ажиглалт, өөрийгөө шинжих болон тайлбарын арга дээр үндэслэн танин мэдэж байсан бөгөөд хүний ухамсаргүй үйлдэл, оюун ухааны саатал, психопатологи буюу сэтгэцийн эмгэг дээр гол судалгаагаа төвлөрүүлсэн байна. Түүний дэвшүүлсэн бэлгийн харилцааны болоод дарангуйлах сэтгэл зүй, ухамсаргүй оюун санааны үйлдлийн тухай онол нь ихэд нэрд гарч сэтгэл судлалын хөгжилд томоохон хувь нэмэр оруулсан юм. Фрейд тухайн үедээ хаалттай сэдэвт тооцогдож байсан асуудлуудыг хөндөн гаргаж тэдгээрийг нийгэмд ил тод хөндөж болох онолын нотолгоог гаргаж тавьсан билээ. Мөн сэтгэл зүйн эмчилгээний хүрээнд чөлөөт харилцааны аргын эхлэлийг тавьжээ.
Швейцарын сэтгэл мэдрэлийн эмч,Карл Юнг гүнзгий түвшний сэтгэл судлалтай холбогдох аналитик психологи-ыг бий болгоход Фрейдийн судалгаа нөлөөлсөн байдаг. 20-р зууны дунд үед Зигмунд Фрейдын охин Анна Фрейд,Америкийн сэтгэл судлаачЭрик Эриксон, Австри-Английн психоаналистМэлани Клайн, Английн психоаналист, физикч Виникот зэрэг нэрт судлаачид төрөн гарсан юм.20-р зуунд психоанализ олон төрөл зүйл болон өргөжсөн бөгөөд тэдгээрийг ихэвчлэн Нео Фрэд- урсгал хэмээдэг.
Карл Поппер тэргүүтэй философичид мөн Ханс Ейсэнк, Скинэр зэрэг сэтгэл судлаачид психоаналитик онол, эмчилгээг шүүмжлэх болсон юм. Скинэр болон зарим бхивористууд сэтгэл судлалыг психоанализтай харьцуулахад илүү эмпирик, үр дүнтэй гэж үзэж байсан ч цаг хугацааны явцад Фрейдын дэвшүүлсэн олон санааг хүлээн зөвшөөрчээ.Шинжлэх ухааны философич Карл Поппер

Рефлексийн онол

17 зууны 1 хагаст рефлексийн тухай анхны үзэл санааг Францын эрдэмтэн Р.Декарт дэвшүүлсэн юм.Үүнээс хойш 100 жилийн дараа “рефлекс” хэмээх нэр томъёо шинжлэх ухаанд сая орж ирсэн байдаг.

Энэ зууны үеийн өөр нэгэн томоохон ололт бол зан байдлын /зан төрхийн/ рефлекст шинж чанарын нээлт юм.Рефлексийн тухай анхлан Декарт физикийн онолдоо өгүүлсэн байдаг.Уг ойлголт нь амьд биеийн төрх,байдлыг тусгасан ертөнцийн ерөнхий механик дүр зургийг дүрслэх боломжийг өгсөн юм.Амьд организм болон түүний гүйцэтгэх үүргийг үзэл бодлын шинэ өнцгөөс харж,хүний биеийн бүтэц зохион байгуулалт,үйл ажиллаагааны судалгаанд жинхэнэ эргэлт гарч байсан тэр цаг үед Декартын үзэл баримтлал төлөвшсөн байдаг.Цусны эргэлтийн механизмйн талаарх Гарвейн нээлт биологийн үзэгдлүүдийг тодорхойлдог хүчин зүйлс нь “мөн чанар”болон “хэлбэр” хэмээн үздэг байсан дундад зууны үеийн биологийн үзэл санаанд аймшигтай цохилт өгсөн юм.

Английн эмч,орчин үеийн физиологи,эмбриолгийн шинжлэх ухааныг үндэслэгч Гарвейн Уилъям /1578-1657/ нь цусны эргэлт их,бага хоёр янзын тойргоор явагдана гэж үзэж,бүх амьд организм өндгөн эсээс үүсдэг гэсэн санааг анх дэвшүүлж байжээ.

Зан төрхийн рефлекст шинж чанарын тухай Декартын нээлт нь түүний шинэ үзэл баримтлалынх нь үр дүн байсан ч мэдрэлийн тогтолцооны талаарх мэдлэгийн түвшин нь хангалтгүй байснаас рефлексийн тухай таамаглал нь онолын гүн бат үндэслэлтэй байж чадаагүй аж.

Декартын сэтгэц-физиологийн онол шинжлэх ухааны ач холбогдлоороо Гарвейн онолд хүрч чадаагүй ч материалист детерминизмийн зарчмыгбататган бэхжүүлэхэд ихээхэн үүрэг гүйцэтгэсэн юм.Гарвейн нь уг зарчмыг организмын дотоод үйл ажиллагааны тогтолцоо талаас нь баталсан бол Декарт амьдралын хамгийн нарийн төвөгтэй хүрээнд детерминизмийн шинэ арга зүйг нэвтрүүлэх эрин үеийг нээж,амьд талаарх детерминист чиг хандлагыг дэлгэрүүлсэн аж.Мэдрэлийн төв болох уураг тархи болон түүнээс радиус хэлбэртэйгээр тархдаг мэдрэлийн “сувгууд”-аас бүрдсэн мэдрэлийн машины тусламжтайгаар бие махбодийн дотор харилцаа холбоо тогтдог.зүрхний цохилт ,цусны эргэлтээр бусад эрхтнүүдийн байдлыг амархан тогтоож болно гэж Декарт үзэж байв.

Декарт “рефлекс”хэмээх нэр томъёог хэрэглээгүй ч түүний бүтээлүүдэд рефлексийн талаарх үндсэн санаанууд хангалтай тодорхой дурьдагжээ.Декарт нь хүний үйл ажиллааг амьтныхаас эрс өөр гэж үзэж,рефлекс мэдрэлийн тогтолцооны үндсэн шинж юм гэсэн санааг дэвшүүлсэн гэж И.П.Павлов тэмдэглэсэн байдаг.

Рефлекс нь тусгал юм.Рефлексийн тухай ойлголт бий болсон нь хараа зүй болон механикийн шинжлэх ухаануудын ололт амжилтын ачаар бүтээгдсэн сэтгэц-физиологийн загваруудыг хэрэглэсний үр дүн байв.Зан төрхийн янз бүрийн дүр зургийн үндэс нь мэдрэл булчингийн анатомийн бүтэц зохион байгуулалт төдийгүй түүний өөрчлөлтийг тусгадаг бие эрхтний бэлэн байдал юм.Төв рүү тэмүүлсэн мэдрэлийн \утсууд \ \судлууд\_ын нөлөөллөөр гадаад төрх байдлаа өөрчилсөн уураг тархи түүний эд эсүүд өмнөх байдалдаа яг таг эргэн ордоггүй гэж Декарт үзэж байв.Декартийн дараа үеийн натуралистуудийн дунд мэдээлийн үйл ажиллагаа нь сэтгэцийн хүчин чадлаас хамаарна хэмээн үзэж цаг мэтийн аливаа автомат механизмын үйл ажиллагааг дээрхийн адил тайлбарладаг үзэлтнүүд сүрхий олшрох хандлагатай болжээ.

Декарт ч арга зүйн хувьд үүнтэй төстэй дүрмийг баримталж байсан юм.Тэрбээр бидний биеэрээ мэдэрч байдагзүйлийг амьгүй зүйлс ч мэдэрч болно гэж үзсэн байдаг.Тэрбээр амьгүй зүйлс гэж органик биш эд зүйлсийн тухай өгүүлж байсан бус харин механик бүтэц зохион байгуулалттай автомат хүний гараар бүтээгдсэн зүйлсийг хэлсэн байдаг.Мэдрэмж ой тогтоолт гэх зэрэг сэтгэцийн үйл явцуудыг цэвэр механик аргаар загварчилах боломжийг судалсны дунд хэл яриа оюун ухаан гэсэн хүний зан байдалын хоёр шинж л загварчлахгүй юм байна гэсэн дүгнэлтэнд хүрч байжээ.

Декарт рефлексийн зарчимд үндэслэн сурах чадвар мэт зан байдлын онцлог чадварыг тайлбарлах оролдлого хийж байжээ.Чухам ийм оролдлого хийсний улмаас түүнийг ассоцианизмийг үндэслэгчдийн нэг гэж зүй ёсоор үздэг.Ятуу харсан нохой мэдээж түүн рүү дайрдаг харин буун дуу сонсмогц зайлан зугтдаг ч ятууг буудах үед гарсан буун дуугаар ятуу руу давхиж очдог болгон нохойг сургаж болно.Өөрийн хүсэл тачаалыг удирдаж сурахад энэ тун чухал.Оюун ухаангүй амьтдын хөдөлгөөнийг бага зэрэг хичээх юм бол өөрчилж болно.Үүнийг хүн дээр бүр амархан хэрэгжүүлж болох юм.Зориг тэвчээр муутай сул хүмүүс ч хичээвэл өөрийн хязгааргүй хүсэл тачаалыг барьж өөрийгөө удирдаж чадна гэж Декарт тодорхойлжээ.Материалист ассоциатив сэтгэл судлалын үндсийг тавигч Английн материалист гүн ухаантан эмч Дэйвид Гартли \1705_1757\Декартын чиг хандлагын талаар бүр бүтэн зууны дараа шүүмжлэн бичиж байжээ.Тэрбээр анагаах ухааныг сонирхон судалж 1749 онд Хүний сэтгэхүйн тухай,түүний бүтэц үүрэг хэмээх бүтээл хэвлүүлжээ.Анатоми,физиологи,эмгэг судлал болон гүн ухааны салбарын баримт сэлтийг хангалттай авч хэрэглэсэн бол Декарт Хүний тухай хэмээх бүтээлдээ дэвшүүлсэн санаагаа хэрэгжүүлж чадах байсан.Баримт сэлт дутагдалтай байсаны улмаас тэр өөрийн санааг дэс дараалалтай хэрэгжүүлж чадаагүй.Декартын санаа дэс дараалал муутай байсаны гол шалтгаан нь түүний дуалист үзэл санаанаас үүдэлтэй юм гэсэн дүгнэлтийг Гартли хийсэн байдаг.Натуралист үзэл баримтлагчдын үзэл санааг хувьсан өөрчлөх замаар Декартын боловсруулсан амьд биеийн зан төрхийн механик үндсийн тухай онол нь мэдрэл булчингийн тогтолцоо болоод түүний гүйцэтгэх үүргийн талаархи үзэл санааг идеалист төөрөгдлөөс чөлөөлж чадсан юм.Рефлексийн зарчмыг Германы эмч,химич Г.Э.Шталь/1660-1734/ эсэргүүцсэн байдаг.Амьдралд тохиолдсон үйл явдлууд,физик,химийн баримт сэлтүүдийн хооронд ижил төстэй зүйл байдаг бол тун өнгөцхөн шинжтэй байх ёстой .Нэг ч органик үйл ажиллагаа автоматаар хийгдэхгүй.Бүгд сэтгэцийн хяналтан дор явагдана гэж баталж байв.Сэтгэцийн үүргийг шинэ санаа төрүүлдэг сэтгэхүйн үйл ажиллагаагаар хязгаарласан байдаг.Декартын үзлийг Шталь амьдралыг зохицуулах гэсэн хүсэл эрмэлзлээ хэрэгжүүлэхдээ шууд авч ашигласан байдаг.Бие махбодийн хүлээн авах чадвар болон органик биш биесийн хөдөлгөөний чанарын ялгааг тогтоох анхны оролдлогыг Английн эмч,сэтгэгч Глиссон /1597-1677/ хийжээ.Глиссон механик талыг баримталсан үзэл санааг алдаатай болохыг шүүмжилж туршалтаараа нотлохыг оролдож байжээ.Цочроогчид хариу өгөх булчингийн чадварыг “амдьралын дотоод хөдөлгөөн” гэж үзэж , түүнийг “цочроох чадвар”хэмээх нэр томъёогоор илэрхийлсэн байдаг.Гэвч энэ үеийн байгалийн шинжлэлийн түвшин цочрох чанаруудын мөн чанаруудыг нээх хэмжээнд хараахан хүрч чадаагүй байсны улмаас түүний оролдлого төдийлөн амжилтанд хүрээгүй ажээ.



Мэдрэлийн нийлэмж –холбоосууд



17 зуунд Галилейн дараа хожим нь “шалтгааны”хэмээн нэрлэгдсэн сэрэхүй,хүртэхүйн талаарх шинэ үзэл баримтлал төлөвших урьдчилсан нөхцөл бүрдсэн байдаг.Мэдрэхүйн эрхтэнд далд нууц байдлаар тусгагддаг объектуудын “хэлбэр дүрс”,”төрөл зүйл”-ийн тухай схоластик онолын ноёрхлыг эвдсэнд уг үзэл баримтлалын ач холбогдол оршдог.

Уг үзэл баримтлалынхан сэрэхүйн нь зөвхөн үр дүн,ул мөр юм,сэрэхүй шалтгаан болж чадахгүй,амьдралд нөлөөлж ч чадахгүй гэж үзэж байсан тэр үед Гоббс ч яг ийм дүгнэлт хийсэн байдаг.Мэдэрхүйн шинж чанар гэж нэрлэгддэг шинж чанарууд нь зөвхөн материйн төрөл бүрийн хөдөлгөөн юм.Хөдөлгөөн хөдөлгөөнөө үүсгэн бий болгодог.Хөдөлгөөн бие махбодид үйлчилгээ үзүүлэх боловч,түүний дотоодод юуг шинээр үүсгэхгүй гэж тэр үзэж байсан.

Локкын туршилтын ачаар Шалеын боловсруулсан материйн анхдагч болон хоёрдогч шинж чанарууд,тэдгээрийн ялгааны тухай сургаал болон Декартын онолууд Европ дахинд тархаж чаджээ.Анхдагч шинж чанарууд гэдэг нь урт,нягтрал,хөдөлгөөн,хэлбэр юм.Эдгээрийг салган ойлгож боломгүй.Харин хоёрдогч чанарууд нь өнгө,дуу авиа,амт,үнэр юм хэмээн Гоббс тодорхойлсон.Лейбниц анхдагч болон хоёрдогч шинж чанаруудыг 17 зууны үеийнхээс огт өөрөөр томъёолохыг эрмэлзэж байжээ.Тэрбээр Локкыг эсэргүүцэж,хоёрдогч шинжүүд нь үүсмэл шинжтэй гэсэн санааг нь хүлээн зөвшөөрөхгүй юм.Лейбниц нь детерминст дүн шинжилгээний цоо шинэ ирээдүйг орчин үеийн сэтгэл судлалын шинжлэх ухаанд нээж өгч,изоморфизмын үзэл санааг анх түрүүн авч хэрэглэжээ.

Сэрэхүйн тухай ойлголт нь бие махбодийн гадаад талтай тогтоох харилцаа холбоог тусган илэрхийлж байсан бол,хоршил холбооны тухай ойлголт нь бие махбодид өмнө нь явагдаж өнгөрсөн,түүний дотоод харилцаа холбооны талаар өгүүлж байжээ.Харилцаа холбооны энэ механизмыг рефлексийн механизмын адилаар сэтгэцийн оролцоогүйгээр явагддаг,түүнээс эс хамаардаг зүйл гэж Лейбниц үзэж байхад Гоббс сэтгэл судлалын бүх ойлголтыг галилейн механикийн хэлээр тайлбарлахыг оролдож байжээ.Хүний бие махбодид хоёр түүнээс олон биет нэгэн зэрэг үйлдэл үзүүлэхэд сэтгэц нэг л үйлдэлд хариу үзүүлэх боловч бусдынх нь тухай эргэн санах чадвартай байдаг гэж Спиноза мэдрэлийн нийлэмж-холбоосын хуулийг Гоббсоос илүү тодорхой томъёолсон байдаг гэж тэр үзэж байв.

Декарт,Гоббс,Спиноза нар бүгд л мэдрэлийн нийлэмж-холбоосын механик загварыг бүтээсэн боловч тохирох нэр томъёог нь олж хэрэглэж хараахан чадаагүй ажээ.

Харин Локк “Туршилт.....”хэмээх бүтээлийнхээ 4 удаагийн хэвлэлд /1790/ мэдрэлийн нийлэмж-холбоос гэсэн утгыг илэрхийлсэн “ассоциаци” хэмээх нэр томъёог анх авч хэрэглэсэн байдаг.Тэрбээр ассоциацийн механизмыг Декартынхаар ойлгож,ассоциаци нь хэзээ нэгээ цагт эхлэж,дараа нь бүр дадал зуршил болчихсон тэр л замаар явж байдаг хөдөлгөөний шинж төдий зүйл юм хэмээн үзэж байжээ.Мэдрэлийн нийлэмж холбоосууд нь санмсаргүйгээр болон дадал зуршил болсны улмаас үүсэхээс биш ухамсартайгаар үүсэх нь үгүй.Тэдгээр нь зарим хүний ухаан санаанд дараа нь арилахгүйгээр гүн бат холбогдож,нэгдэх нь бий.Мэдрэлийн нийлэмж-холбоосууд нь үргэлж нэг нэгнийгээ дагацгааж байдаг.Жишээ нь: оюун ухаанд нэг шинэ санаа төрмөгц тэр даруй түүнтэй холбоотой өөр нэг санаа бий болж байдаг.Ийм байдлаар хоёроос илүү санаа нийлсэн тохиолдолд хэзээ ч салж сарнихгүйгээр хоорондоо холбоотой ниилмэл санаа болон хувирдаг байна.Үүнийг нийлэмж-холбоос гэж хэлдэг

Сэтгэцийн мөн чанар

Сэтгэл, сэтгэцийн тухай ойлголт янз янзаар өөрчлөгдөж ирсэн хэдийч сэтгэц нь

Амьдарлыг хөдөлгөгч эх сурвалж болох тухай үзэл санаа огт өөрчлөгдөөгүй байдаг

Энэ нь механикийн хуулиар зохион байгуулагдсан автомат тогтолцоотой холбоотой ажээ.Харин францын гүн ухаантан математикч физикч шинжлэх ухааны арга зүйч Рене Декарт /1596_1650\ бие сэтгэл хэмээх нэр томьёонуудыг цоо шинэ агуулгаар баяжуулсан юм.Түүнийг дэлхий дахинаа орчин үеийн гүн ухааныг үндэслэгч ч гэж үздэг.Декарт амьд организмын бүтцийн схем бүтээж органик болон органик биш биесийн ялгааг гаргаж рефлексийн тухай онолын анхны зөв тайлбарыг хийжээ.Сэтгэц үргэлж сэтгэдэг тул сэтгэхүйг сэтгэцийн ганц гол шинж.Сэтгэц сэтгэж чадахгүй болно гэдэг нь оршин байхыг болино гэсэн үг юм гэж Декарт үзсэн байдаг.Сэтгэл судлалын чиглэлээр туурвисан гол бүтээлүүдийн нэг болох

\Сэтгэлийн шунал тачаалт шинж\ зохиолдоо тэрбээр сэтгэцийн шинж чанаруудын талаар үгүүлж тэдгээрийг хоёр үндсэн хэсэгт хуваасан байдаг.Үүнд:

\ Сэтгэцийн идэвхтэй ажил хэрэгч бүтээлч шинжүүд

\ Сэтгэцийн шунал тачаалт шинжүүд.

Декарт дуализмын хэмээн нэрлэгдсэн онолдоо бие сэтгэл хоёр нь бие даасан шинжтэй зүйлс гэж тодорхойлсон.Дуализм гэдэг нь латинаар хоёрдмол гэсэн утгатай үг аж.Дуализм нь материаллаг зүй болон оюун санааны эх үүслийн тухай эсрэг тэсрэг үзлийн тухай онол юм.

Декарт онол сургаалаараа дуализмын үзэл санааг хөгжүүлж матера оюун санаа гэсэн хоёр субстанци оршдог материйн шинж чанар нь урт удаан хугацаанд орших байдал харин оюун санааны үндэс нь сэтгэхүй юм гэж Декарт үзжээ.Бие нь материаллаг болон хийсвэр ертөнцийн ялгааг тодорхойлох нь чухал.Сэтгэл нь оюун ухаан сэтгэхүй сүнс зэргээс хамаарна.Сэтгэл бие хоёр огт өөр ертөнцүүд бөгөөд хоорондоо харилцан холбоотой оршдог.Сэтгэл биед бодитойгоор нөлөөлж байдаг.Бие ч сэтгэлд нөлөөлдөг.Сэтгэл бие хоёр бие даасан субстанцууд юм гэж Декарт үзэж физиологийн бүх үйл явцуудыг физикийн хуулийн үүднээс тайлбарлаж байлаа.Орчин үеийн сэтгэл судлалын шинжлэх ухаанд сэтгэлийн хөдөлгөөний тодорхой өнгө аясыг илэрхийлэх болсон шунал тачаал бухимдал цухалдал зэрэг нэр томъёонууд нь Декартын хувьд огт өөр утга агуулгатай байжээ.Тэрбээр тачаал,мэдрэмжийг сэрэхүй,төсөөлөлтэй адил сэтгэцийн үйл явцууд гэж ойлгож байв.Бурхан,тэнгэр,газар ч байхгүй гэж ярьж болно.Бид өөрсдийгөө байхгүй гэж яагаад ч бодож чаддаггүй мөртлөө эд зүйлсийн үнэнд эргэлздэг шүү дээ.Энэ бүхнийг сэтгэн бодож байгаа зүйл өөрөө бодитой биш гэж тооцох нь утгагүй.Тиймээс “би сэтгэж байна гэдэг бол оршиж байна гэсэн үг “гэсэн гаргалгаанд хүрч,энэ бол бүх гаргалгааны анхдагч,хамгийн үнэн нь юм хэмээн Декарт өгүүлсэн байдаг.

Интроспекцийн арга буюу биеэ ажиглан тандах арга нь сэтгэцийн тухай мэдлэг эзэмших цорын ганц эх сурвалж гэж үзэж байсан детерминизмийн үзэл санааг цаашид хэрэгжүүлэхэд саад тотгор болсоор байжээ.

Хүртэх,төсөөлөх зэрэг сэтгэцийн үйл явцууд тэдгээрийн үр дүнгийн талаар шууд ба шууд бус бай ямар замаар мэдлэг авах нь Декартын хувьд адилхан зүйл байв.Тэрбээр сэтгэцийн ухамсартай,ухамсарыг рефлекстэй адилтган үзсэн байдаг.

Сэтгэцийн талаарх ойлголтын цаашдын үзэл санаанд Декартын үзэл санаа тодорхой үүрэг гүйцэтгэсэн.Түүний хийсэн судалгаа шинжилгээний ажлын үрээр сэтгэцинй үйл ухамсарлагдахуйн тухай ойголт гүн ухаан,сэтгэл судлалын сэтгэлгээнд анх орж иржээ.

Сэтэгцинй мөн чанар,түүний юмс үззэгдэлтэй харьцах харилцааны талаарх асуудлыг Гоббс,Спиноза нар радикал материалист үзэл санааны үүднээс хөгжүүлжээ.

18 зуунд Англи,Голланд зэрэг улс орнууд дэвшилтэт гүн ухааны төдийгүй дэлхийн шинжлэх ухааны төв болсон юм.Капитализмын хөгжил материаллаг үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлснйи дүнд шинжлэх ухаан эрчимтэй хөгжжээ.

Голландын гүн ухаантан Спиноза /1632-1677/ “Ёс зүй” хэмээх бүтээл туурвисан байдаг.Түүний гүн ухааны гол цөм нь субстанци буюу эх үндэс,мөн чанарын тухай оылголт юм.Мөн чанарын гол шинж нь хамрах зай,сэтгэлгээ хоёр юм.Мөн чанарын хамрах зай нь байгальд,сэтгэлгээний гол шинжүүд нь хүнд илэрдэг.Хүнд бие,сэтгэл хоёр бий.Биеийн
бүтэц сэтгэлтэй далд холбоотой.Сэтгэл бол биеийн хэсэг биш,байгаль дахь санаа,мөн чанарын нэгэн шинж сэтгэлгээ тухайн хүний хувьд илэрч байгаа нь.Бие,сэтгэл хоёр харилцан уялдаатай зэрэгцээ хоёр шугам л гэсэн үг.Эд юм бүхэнд гээч далдын “сүнс”байдаг шиг, хүнд сэтгэл бий хэмээн Спиноза тодорхойл,хүнийг нэгэн салаа үзүүрт сэтгэлгээг илэрхийлэгч биет гэж үзсэн байдаг.

Танин мэдэхүйн хувьд Спиноза нэлээд хүнд боловч нэн сонирхолтой санаа дэвшүүлсэн юм.Таалагдсан зүйлээ сайн зүйл гэж бодох нь танин мэдэхүйн төөргөдөл юм.Бодит зүйлд хандах ерөнхий ойлголтыг танихуйн анхдагч зам нь шүүн цэгнэхүй юм.Энэ нь хоёр дахь зам болох юмсын учрыг олж дүгнэхүйн үндэс болно.Танин мэдэхүйн дээд хэлбэр нь оюун билгийн зөн дотоод бясалгал.Учир нь аливаа юмс,үзэгдлийг зөвхөн мөн чанараар нь дамжуулж,түүний хамгинй ойрын шалтгааныг ухан ойлгосноор сая гүйцэд танин мэднэ гэж Спиноза үзжээ.

Гоббс,Спиноза нар сэтгэц,ухамсрын мөн чанарыг судалж.өөр өөрсдийн дүгнэлтийг гаргасан.Материаллаг ертөнцөд хөдөлгөөнт материас гадна өөр аюул үгүй,сэтгэцийн мөн чанарууд гэдэг нь ертөнцийн юмс үзэгдэлд бодитой нөлөө үзүүлж чаддаггүй хий хоосон үзэгдэл юм гэж ГОббс үзсэн бол Спиноза сэтгэц,сэтгэхүй болон бие махбодийн бодитой оршдог,эдгээр нь бүгд байгаль эхийн гол шинж чанар юм гэж нотолсон байдаг.

Гоббс,Спиноза нар сэтэгцийн мөн чанарыг судлахад өөрсдийн хувь нэмрийг ийнхүү оруулж,түүхийн шинжлэх ухааны хувьд анхных нь болох санаануудыг дэвшүүлсэн байдаг.Үүнд:

v Бие сэтгэл хоёрыг салгаж ойлгох нь зарчмын хувьд буруу юм

v Сэтгэл судлалын судлах зүйл нь сэтгэцийн үзэгдлүүд юм.

v Сэтгэцийн үзэглүүд байгалийн хуулиар тайлбарлагдана.Иймээс сэтэгцийн тухай сургаал материаллаг ертөнцийн ерөнхий онолын нэг юм.

v Байгалийн хуулиуд бол учир шалтгааны хууль.Иймээс сэтгэц нь гаднаас үйлчилдэг хүч,чадвар гэж үздэг.Тепеологизмын үзэл санааг сэтгэл судлалаас салгах ажлыг хийх хэрэгтэй.

17 зууны материализмын эдгээр ололт амжилтууд нь сэтгэцийн үйл ажиллагааны талаарх сэтгэлгээг цаашид хөгжүүлэх арга зүйн урьдчилсан нөхцөл болжээ.

Энэ цаг үеийн өөр нэг томоохон сэтгэгч болох Английн баруун өмнөд нутгийн бяцхан хотноо өмгөөлөгчийн гэр бүлд төрж Оксфордын болон Лондонгийн их сургуулийг дүүргэсэн, гүн ухаантан Жон,Локкын үзэл санаа ч материалист хандлагатай байлаа.Түүний сэтгэл судлалын чиглэлтэй гол бүтээл нь 1690 онд бичсэн “Хүний оюун ухааны туршилт”хэмээх ном юм.Уг бүтээлдээ хүмүүс оюун ухааны хувьд адилхан чадвартай төрөх бөгөөд гадаад ертөнцийн юмс үзэгдлийн тухай бүх мэдлэг,үзэл санаа нь төрөлхийн биш,харин тэдгээрийг хүн биш шинээр олж авдаг гэсэн санааг дэвшүүлж,үзэл санаа төрөлхйин гэсэн Декартын онолд цохилт өгч,хөрөнгөтний маягийн сэтгэлгээтэй байх нь хүн төрөлхтөний хувьд хэвийн зүйл юм гэж үзжээ.Түүний бүтээл шинэ санаа бодлын эх сурвалж нь туршилт юм гэж зарлаж байсан эмпирист үзэл баримтлалынхаа

Хэмээх үзэл баримтлалынхны дагаж мөрддөг гол гарын авлага нь болсон.”Хичнээн ч гүн ухаантан хүний сэтгэлийн тухйа роман бүтээв дээ,гэтэл одоо л нэг юм бүх түүхийг даруухнаар бичсэн мэргэн ухаантан гарч ирлээ”гэж түүний зохиолыг уншсан Вольтер нэгэнтээ бичиж байжээ.

Оюун ухаан үнэн мөнийг яг л нүд гэрлийг тусган авдаг шигээр хүлээж авдаг.Нүд гэрэл тийш чиглэж байж л сая олж харна шүү дээ.Энэ л маягаар оюун ухаан цагаан бол хар биш,тойрог бол гурвалжин биш,гурав бол хоёроос олон гэдгийг танин мэддэг.Хуримтуулсан туршлага дээр бидний бүх мэдлэг үндэслэдэг.Эцсийн эцэст түүнээс л бүх үйл явдал өрнөдөг хэмээн Локк өгүүлжээ.

Танин мэдэхүйн онолын хувьд Локк үндсэндээ материалист байсан боловч материйн оршин байх олон хэлбэрийг үгүйсгэсэн байдаг.Тэрбээр “сэрэл”,”рефлекс”гэсэн сэтгэл судлалын үндсэн хоёр ойлголтын мөн чанарыг судалж,дараах дүгнэлтийг хийсэн байдаг.Үүнд: 1.Мэдрэмжийн эрхтний тусламжтай үүсэж буй рефлекс нь оюун ухааны дотоод хүртэхүйн үйл юм. 2.Ухамсар нь оюун ухаан дахь хүртэхүй юм.Ухамсарын оөъект нь юмсын дотоод чанар биш, харин дүр төрх,төсөөлөл,мэдрэмж юм.

Хүний оюун ухаан цэвэрхэн цаас юм.Мэдлэг туршлагаас бий болдог. Оюун ухааныг энгийн болон нийлмэо санаа бодол гэж хоёр ангилдаг.Энгийн санаа бодол мэдрэмжийн болон
рефлексийн замаар бий болдог оюун ухааны идэвхгүй төсөөлөл юм. Оюуны идэвхитэй үйлдлийн дүнд энгийн бодол санаануудын хооронд холбоо харилцаа үүсэж,шинэ холбоосуудын дүнд нарийн нийлмэл санаа бий болдог.Нийлмэл санаа нь энгийн санаа бодлын нийлэмж юм гэж Локк үзсэн байдаг.

Юмсын шинж чанарт дүн шинжилгээ хийж,туршилт явуулсны үндсэн дээр юмсын шинж чанарыг анхдагч,хоёрдогч гэж хуваана.

Юмсын хэлбэр хэмжээ анхдагч чанар бол өнгө,үнэр,амт,дуу авиа хоёрдогч чанар юм.Эдгээр шинж чанарууд нь бидэнд шууд биш замаар буюу мэдрэхүйн эрхтнээр дамжин хүртэгддэг.Хүн бүр хүртэхүйн нөхцөл байдлаас хамаарч өнгө,амт зэрэг чанарыг өөр өөрөөр хүртдэг гэсэн дүгнэлт хийжээ.

Эмпиризмийн үзэл санааг танин мэдэхүйн онол оруулж ирсэн хүн бол Локк юм.Түүний эмпирист үзэл санаа дуалист Декарт,материалист Спиноза,идеалист Лейбниц нарын рационалист үзэл онолтой зөрчилдөж байжээ.Локк шинэ хөрөнгөтнийг бүх талаар нь төлөөлж байсан хэмээн К.Маркс бичсэн байдаг.

Хийсэн туршлага дээрээ тулгуурлан хийсвэр хэмжихүйн ухаан,механик болон хүний сэтэгл зүйн ерөнхий хуулиуд тухай мэдлэг зэрэг хйисвэр мэдлэгийг эзэмших боломжтой гэж эмпиризм үзэж байсан бол рационалистууд ийм боломжийг үгүйсгэж байв.Сэтгэн бодох үйл ажиллагааны тал дээр рационалистууд бүр өөр хоорондоо санал зөрөлдөөнтэй байжээ.

Эмпиризм ба рационализмын гол төлөөлөгчид болох Декарт,Локк нар “ухамсар бол хүний оюух ухаанд явагддаг хүртэхүйн үйл явц юм”гэж үзэж,ухамсрын талаар ижил ойлголттой байв.Туршлага нь сэрэл тусгал,рефлекс гэсэн хоёр эх сурвалжаас үүсэн бий болдог гэж Локк үзсэн.Рефлекс /refiexio/гэдэг нь латин гаралтай өөрийн сэтгэцийн байдалд дүн шинжилгээ хийх,эргэцүүлэн бодох гэсэн утгатай үг ч гэсэн энэ нэр томъёогоор оюуны үйл ажиллагааны дотоод тусгал гэсэн санааг илэрхийлж байжээ.

Лейбниц сэтгэц,ухамсар хоёрыг адилтгахыг эсэргүүцэж байсан юм.Түүний дэвшүүлсэн нэг чухал гол санаа бол үл ухамсарлахуйн тухай санаа байлаа.Ухамасар гэж зүйл үгүй байсансан бол сэтгэцийн үйл ажиллагааг үрсэн үйл ажиллаагаа тасралтгүй явагдах байгаа гэж бичиж байжээ.Лейбниц үл ухамсарлагдах болон ухамсарлагдах төсөөллийн талаар өөрсдийн санааг дэвшүүлж,ухамсарлагддаг төсөөлөлд анхаарал,ой тогтоолт хоёрыг орулж байсан байна.Лейбниц Ньютоны адил физикийн болон техникийн шинжлэх ухаанй хөгжилд ихээхэн түлхэц өгсөн дифференциаль болон интегаль тооллыг нээсэн.Энэ нээлт нь түүний оюун санааг өөрчлөхөд ихээхэн нөлөөлжээ.Ухамсарын дүр төрх түүнд интегралаар дүрслэгдэж байв.Үл ухамсарлагдах хүртэхүйн тухай Лейбницын ойлголт хязгааргүй тооны тоолол маягаар,сэтгэцийн хөнгөн хөдөлгөөнийг тайлбарлах боломжийг олгосон юм.17 зууны түүхэн нөхцөлд ухамсрын талаарх шашингүй үзэл онолыг боловсруулж байсан нь хүний дотоод ертөнцийг туршин судлах ажлын томоохон алхам болжээ.

Сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны шинжилгээ судалгааны гол объякт байгаа сэтгэцийн бодит байдлын онцгой хэлбэр болох ухамсрын тухай асуудлыг Декарт л анх хөндөж тавьсан юм.Ухамсрын тухай ойлголт бий болсноор ажиглалтаар нээж чадахааргүй сэтгэцийн үзэгдлүүдийг судлах шаардлага гарч иржээ.Декартаас өмнөх үед байгаагүй цоо шинэ зүйл болох үл ухамсарлагдахуйн тухай ойлголт ч мөн 17 зуунд бий болсон байдаг.

ALBERT BANDURA

1925 - present

Dr. C. George Boeree

Biography

Albert Bandura was born December 4, 1925, in the small town of Mundare in northern Alberta, Canada. He was educated in a small elementary school and high school in one, with minimal resources, yet a remarkable success rate. After high school, he worked for one summer filling holes on the Alaska Highway in the Yukon.

He received his bachelors degree in Psychology from the University of British Columbia in 1949. He went on to the University of Iowa, where he received his Ph.D. in 1952. It was there that he came under the influence of the behaviorist tradition and learning theory.

While at Iowa, he met Virginia Varns, an instructor in the nursing school. They married and later had two daughters. After graduating, he took a postdoctoral position at the Wichita Guidance Center in Wichita, Kansas.

In 1953, he started teaching at Stanford University. While there, he collaborated with his first graduate student, Richard Walters, resulting in their first book, Adolescent Aggression, in 1959.

Bandura was president of the APA in 1973, and received the APA’s Award for Distinguished Scientific Contributions in 1980. He continues to work at Stanford to this day.

Theory

Behaviorism, with its emphasis on experimental methods, focuses on variables we can observe, measure, and manipulate, and avoids whatever is subjective, internal, and unavailable -- i.e. mental. In the experimental method, the standard procedure is to manipulate one variable, and then measure its effects on another. All this boils down to a theory of personality that says that one’s environment causes one’s behavior.

Bandura found this a bit too simplistic for the phenomena he was observing -- aggression in adolescents -- and so decided to add a little something to the formula: He suggested that environment causes behavior, true; but behavior causes environment as well. He labeled this concept reciprocal determinism: The world and a person’s behavior cause each other.

Later, he went a step further. He began to look at personality as an interaction among three “things:” the environment, behavior, and the person’s psychological processes. These psychological processes consist of our ability to entertain images in our minds, and language. At the point where he introduces imagery, in particular, he ceases to be a strict behaviorist, and begins to join the ranks of the cognitivists. In fact, he is often considered a “father” of the cognitivist movement!

Adding imagery and language to the mix allows Bandura to theorize much more effectively than someone like, say, B. F. Skinner, about two things that many people would consider the “strong suit” of the human species: observational learning (modeling) and self-regulation.

Observational learning, or modeling

Of the hundreds of studies Bandura was responsible for, one group stands out above the others -- the bobo doll studies. He made of film of one of his students, a young woman, essentially beating up a bobo doll. In case you don’t know, a bobo doll is an inflatable, egg-shape balloon creature with a weight in the bottom that makes it bob back up when you knock him down. Nowadays, it might have Darth Vader painted on it, but back then it was simply “Bobo” the clown.

The woman punched the clown, shouting “sockeroo!” She kicked it, sat on it, hit with a little hammer, and so on, shouting various aggressive phrases. Bandura showed his film to groups of kindergartners who, as you might predict, liked it a lot. They then were let out to play. In the play room, of course, were several observers with pens and clipboards in hand, a brand new bobo doll, and a few little hammers.

And you might predict as well what the observers recorded: A lot of little kids beating the daylights out of the bobo doll. They punched it and shouted “sockeroo,” kicked it, sat on it, hit it with the little hammers, and so on. In other words, they imitated the young lady in the film, and quite precisely at that.

This might seem like a real nothing of an experiment at first, but consider: These children changed their behavior without first being rewarded for approximations to that behavior! And while that may not seem extraordinary to the average parent, teacher, or casual observer of children, it didn’t fit so well with standard behavioristic learning theory. He called the phenomenon observational learning or modeling, and his theory is usually called social learning theory.

Bandura did a large number of variations on the study: The model was rewarded or punished in a variety of ways, the kids were rewarded for their imitations, the model was changed to be less attractive or less prestigious, and so on. Responding to criticism that bobo dolls were supposed to be hit, he even did a film of the young woman beating up a live clown. When the children went into the other room, what should they find there but -- the live clown! They proceeded to punch him, kick him, hit him with little hammers, and so on.

All these variations allowed Bandura to establish that there were certain steps involved in the modeling process:

1. Attention. If you are going to learn anything, you have to be paying attention. Likewise, anything that puts a damper on attention is going to decrease learning, including observational learning. If, for example, you are sleepy, groggy, drugged, sick, nervous, or “hyper,” you will learn less well. Likewise, if you are being distracted by competing stimuli.

Some of the things that influence attention involve characteristics of the model. If the model is colorful and dramatic, for example, we pay more attention. If the model is attractive, or prestigious, or appears to be particularly competent, you will pay more attention. And if the model seems more like yourself, you pay more attention. These kinds of variables directed Bandura towards an examination of television and its effects on kids!

2. Retention. Second, you must be able to retain -- remember -- what you have paid attention to. This is where imagery and language come in: we store what we have seen the model doing in the form of mental images or verbal descriptions. When so stored, you can later “bring up” the image or description, so that you can reproduce it with your own behavior.

3. Reproduction. At this point, you’re just sitting there daydreaming. You have to translate the images or descriptions into actual behavior. So you have to have the ability to reproduce the behavior in the first place. I can watch Olympic ice skaters all day long, yet not be able to reproduce their jumps, because I can’t ice skate at all! On the other hand, if I could skate, my performance would in fact improve if I watch skaters who are better than I am.

Another important tidbit about reproduction is that our ability to imitate improves with practice at the behaviors involved. And one more tidbit: Our abilities improve even when we just imagine ourselves performing! Many athletes, for example, imagine their performance in their mind’s eye prior to actually performing.

4. Motivation. And yet, with all this, you’re still not going to do anything unless you are motivated to imitate, i.e. until you have some reason for doing it. Bandura mentions a number of motives:

a. past reinforcement, ala traditional behaviorism.
b. promised reinforcements (incentives) that we can imagine.
c. vicarious reinforcement -- seeing and recalling the model being reinforced.

Notice that these are, traditionally, considered to be the things that “cause” learning. Bandura is saying that they don’t so much cause learning as cause us to demonstrate what we have learned. That is, he sees them as motives.

Of course, the negative motivations are there as well, giving you reasons not to imitate someone:

d. past punishment.
e. promised punishment (threats).
d. vicarious punishment.

Like most traditional behaviorists, Bandura says that punishment in whatever form does not work as well as reinforcement and, in fact, has a tendency to “backfire” on us.

Self-regulation

Self-regulation -- controlling our own behavior -- is the other “workhorse” of human personality. Here Bandura suggests three steps:

1. Self-observation. We look at ourselves, our behavior, and keep tabs on it.

2. Judgment. We compare what we see with a standard. For example, we can compare our performance with traditional standards, such as “rules of etiquette.” Or we can create arbitrary ones, like “I’ll read a book a week.” Or we can compete with others, or with ourselves.

3. Self-response. If you did well in comparison with your standard, you give yourself rewarding self-responses. If you did poorly, you give yourself punishing self-responses. These self-responses can range from the obvious (treating yourself to a sundae or working late) to the more covert (feelings of pride or shame).

A very important concept in psychology that can be understood well with self-regulation is self-concept (better known as self-esteem). If, over the years, you find yourself meeting your standards and life loaded with self-praise and self-reward, you will have a pleasant self-concept (high self-esteem). If, on the other hand, you find yourself forever failing to meet your standards and punishing yourself, you will have a poor self-concept (low self-esteem).

Recall that behaviorists generally view reinforcement as effective, and punishment as fraught with problems. The same goes for self-punishment. Bandura sees three likely results of excessive self-punishment:

a. compensation -- a superiority complex, for example, and delusions of grandeur.
b. inactivity -- apathy, boredom, depression.
c. escape -- drugs and alcohol, television fantasies, or even the ultimate escape, suicide.

These have some resemblance to the unhealthy personalities Adler and Horney talk about: an aggressive type, a compliant type, and an avoidant type respectively.

Bandura’s recommendations to those who suffer from poor self-concepts come straight from the three steps of self-regulation:

1. Regarding self-observation -- know thyself! Make sure you have an accurate picture of your behavior.

2. Regarding standards -- make sure your standards aren’t set too high. Don’t set yourself up for failure! Standards that are too low, on the other hand, are meaningless.

3. Regarding self-response -- use self-rewards, not self-punishments. Celebrate your victories, don’t dwell on your failures.

Therapy

Self-control therapy

The ideas behind self-regulation have been incorporated into a therapy technique called self-control therapy. It has been quite successful with relatively simple problems of habit, such as smoking, overeating, and study habits.

1. Behavioral charts. Self-observation requires that you keep close tabs on your behavior, both before you begin changes and after. This can involve something as simple as counting how many cigarettes you smoke in a day to complex behavioral diaries. With the diary approach, you keep track of the details, the when and where of your habit. This lets you get a grip on what kinds of cues are associated with the habit: Do you smoke more after meals, with coffee, with certain friends, in certain locations...?

2. Environmental planning. Taking your lead from your behavioral charts and diaries, you can begin to alter your environment. For example, you can remove or avoid some of those cues that lead to your bad behaviors: Put away the ashtrays, drink tea instead of coffee, divorce that smoking partner.... You can find the time and place best suited for the good alternative behaviors: When and where do you find you study best? And so on.

3. Self-contracts. Finally, you arrange to reward yourself when you adhere to your plan, and possibly punish yourself when you do not. These contracts should be written down and witnessed (by your therapist, for example), and the details should be spelled out very explicitly: “I will go out to dinner on Saturday night if I smoke fewer cigarettes this week than last week. I will do paperwork instead if I do not.”

You may involve other people and have them control your rewards and punishments, if you aren’t strict enough with yourself. Beware, however: This can be murder on your relationships, as you bite their heads off for trying to do what you told them to do!

Modeling therapy

The therapy Bandura is most famous for, however, is modeling therapy. The theory is that, if you can get someone with a psychological disorder to observe someone dealing with the same issues in a more productive fashion, the first person will learn by modeling the second.

Bandura’s original research on this involved herpephobics -- people with a neurotic fear of snakes. The client would be lead to a window looking in on a lab room. In that room is nothing but a chair, a table, a cage on the table with a locked latch, and a snake clearly visible in the cage. The client then watches another person -- an actor -- go through a slow and painful approach to the snake. He acts terrified at first, but shakes himself out of it, tells himself to relax and breathe normally and take one step at a time towards the snake. He may stop in the middle, retreat in panic, and start all over. Ultimately, he gets to the point where he opens the cage, removes the snake, sits down on the chair, and drapes it over his neck, all the while giving himself calming instructions.

After the client has seen all this (no doubt with his mouth hanging open the whole time), he is invited to try it himself. Mind you, he knows that the other person is an actor -- there is no deception involved here, only modeling! And yet, many clients -- lifelong phobics -- can go through the entire routine first time around, even after only one viewing of the actor! This is a powerful therapy.

One drawback to the therapy is that it isn’t easy to get the rooms, the snakes, the actors, etc., together. So Bandura and his students have tested versions of the therapy using recordings of actors and even just imagining the process under the therapist’s direction. These methods work nearly as well.

Discussion

Albert Bandura has had an enormous impact on personality theory and therapy. His straightforward, behaviorist-like style makes good sense to most people. His action-oriented, problem-solving approach likewise appeals to those who want to get things done, rather than philosophize about ids, archetypes, actualization, freedom, and all the many other mentalistic constructs personologists tend to dwell on.

Among academic psychologists, research is crucial, and behaviorism has been the preferred approach. Since the late 1960’s, behaviorism has given way to the “cognitive revolution,” of which Bandura is considered a part. Cognitive psychology retains the experimentally-oriented flavor of behaviorism, without artificially restraining the researcher to external behaviors, when the mental life of clients and subjects is so obviously important.

This is a powerful movement, and the contributors include some of the most important people in psychology today: Julian Rotter, Walter Mischel, Michael Mahoney, and David Meichenbaum spring to my mind. Also involved are such theorists of therapy as Aaron Beck (cognitive therapy) and Albert Ellis (rational emotive therapy). The followers of George Kelly also find themselves in this camp. And the many people working on personality trait research -- such as Buss and Plomin (temperament theory) and McCrae and Costa (five factor theory) -- are essentially “cognitive behaviorists” like Bandura.

My gut feeling is that the field of competitors in personality theory will eventually boil down to the cognitivists on the one side and existentialists on the other. Stay tuned!

Alfred Adler

From Wikipedia, the free encyclopedia
Jump to: navigation, search
Question book-new.svg
This article needs additional citations for verification.
Please help improve this article by adding reliable references. Unsourced material may be challenged and removed. (April 2009)
Alfred Adler

Alfred Adler
Born February 7, 1870(1870-02-07)
Rudolfsheim, Austria
Died May 28, 1937 (aged 67)
Aberdeen, Scotland
Residence Austria
Nationality Austrian
Ethnicity Jewish
Occupation Psychiatrist
Known for Individual Psychology
Spouse(s) Raissa Epstein
Part of a series of articles on
Psychoanalysis
Psychoanalysis
Concepts[show]
Psychosexual development

Psychosocial development
Conscious
Preconscious
Unconscious
Psychic apparatus
Id, ego, and super-ego
Libido
Drive
Transference
Countertransference
Ego defenses
Resistance
Projection
Denial
Important figures[show]
Alfred Adler

Michael Balint
Wilfred Bion
Nancy Chodorow
Erik Erikson
Ronald Fairbairn
Sándor Ferenczi
Anna Freud
Sigmund Freud
Erich Fromm
Harry Guntrip
Karen Horney
Ernest Jones
Carl Jung
Melanie Klein
Heinz Kohut
Jacques Lacan
Margaret Mahler
Otto Rank
Wilhelm Reich
Harry Stack Sullivan
Susan Sutherland Isaacs
Donald Winnicott
Slavoj Zizek
Important works[show]
The Interpretation of Dreams
Beyond the Pleasure Principle
Civilization and Its Discontents
Schools of thought[show]
Self psychology

Lacanian

Object relations
Interpersonal
Relational
Ego psychology

Psychology portal
v • d • e

Alfred Adler (February 7, 1870, Mariahilfer Straße 208, Rudolfsheim, Rudolfsheim-Fünfhaus[1] – May 28, 1937) was an Austrian medical doctor, psychologist and founder of the school of individual psychology. In collaboration with Sigmund Freud and a small group of Freud's colleagues, Adler was among the co-founders of the psychoanalytic movement as a core member of the Vienna Psychoanalytic Society. He was the first major figure to break away from psychoanalysis to form an independent school of psychotherapy and personality theory. This was after Freud declared Adler's ideas as too contrary, leading to an ultimatum to all members of the Society (which Freud had shepherded) to drop Adler or be expelled, disavowing the right to dissent (Makari, 2008). Following this split, Adler would come to have an enormous, independent effect on the disciplines of counseling and psychotherapy as they developed over the course of the 20th century (Ellenberger, 1970). He influenced notable figures in subsequent schools of psychotherapy such as Rollo May, Viktor Frankl, Abraham Maslow and Albert Ellis. His writings preceded, and were at times surprisingly consistent with, later neo-Freudian insights such as those evidenced in the works of Karen Horney, Harry Stack Sullivan and Erich Fromm.

Adler emphasized the importance of equality in preventing various forms of psychopathology, and espoused the development of social interest and democratic family structures for raising children. His most famous concept is the inferiority complex which speaks to the problem of self-esteem and its negative effects on human health (e.g. sometimes producing a paradoxical superiority striving). His emphasis on power dynamics is rooted in the philosophy of Nietzsche. Adler argued for holism, viewing the individual holistically rather than reductively, the latter being the dominant lens for viewing human psychology. Adler was also among the first in psychology to argue in favor of feminism making the case that power dynamics between men and women (and associations with masculinity and femininity) are crucial to understanding human psychology (Connell, 1995). Adler is considered, along with Freud and Jung, to be one of the three founding figures of depth psychology, which emphasizes the unconscious and psychodynamics (Ellenberger, 1970; Ehrenwald, 1991).
Contents
[hide]

* 1 Early life
* 2 Adler and Freud
* 3 The Adlerian School
* 4 Emigration and death
* 5 Basic principles
o 5.1 Adler's approach to personality
o 5.2 Psychodynamics and teleology
o 5.3 Constructivism and metaphysics
o 5.4 Holism
o 5.5 Typology
o 5.6 On birth order
o 5.7 On homosexuality
o 5.8 Parent education
o 5.9 Spirituality, ecology and community
* 6 Publications
* 7 Other key Adlerian texts
* 8 See also
* 9 References
* 10 Notes
* 11 English-language Adlerian journals
* 12 External links

[edit] Early life

Alfred Adler was the third child and second son of a Jewish grain merchant and his wife. Early on, he developed rickets, which kept him from walking until he was four years old. He almost died of pneumonia when he was five and it was at this age that he decided to be a physician.[2]

Alfred was an active, popular child and an average student who was also known for his competitive attitude toward his older brother, Sigmund.

In 1895 he received a medical degree from the University of Vienna. During his college years, he became attached to a group of socialist students, among which he found his wife-to-be, Raissa Timofeyewna Epstein, an intellectual and social activist from Russia studying in Vienna. They married in 1897 and had four children, two of whom became psychiatrists.

He began his medical career as an ophthalmologist, but he soon switched to general practice, and established his office in a lower-class part of Vienna, across from the Prater, a combination amusement park and circus. His clients included circus people, and it has been suggested[3] that the unusual strengths and weaknesses of the performers led to his insights into "organ inferiorities" and "compensation".

Alfred Adler was also an early proponent for the Libertarian Party USA.
[edit] Adler and Freud

In 1902 Adler received an invitation from Sigmund Freud to join an informal discussion group that included Rudolf Reitler and Wilhelm Stekel. They met regularly on Wednesday evenings at Freud's home, with membership expanding over time. This group was the beginning of the psychoanalytic movement (emttwochsgesellschaft or the "Wednesday Society"). A long-serving member of the group, Adler became President of the Vienna Psychoanalytic Society eight years later (1910). He remained a member of the Society until 1911 when he and a group of supporters formally disengaged, the first of the great dissenters from Freudian psychoanalysis (preceding Carl Jung's notorious split in 1914). This departure suited both Freud and Adler since they had grown to dislike each other. During his association with Freud, Adler frequently maintained his own ideas which often diverged from Freud's. While Adler is often referred to as a "a pupil of Freud's", in fact this was never true; they were colleagues. In 1929 Adler showed a reporter with the New York Herald a copy of the faded postcard that Freud had sent him in 1902. He wanted to prove that he had never been a disciple of Freud's but rather that Freud had sought him out to share his ideas.

Adler founded the Society of Individual Psychology in 1912 after his break from the psychoanalytic movement. Adler's group initially included some orthodox Nietzschean adherents (who believed that Adler's ideas on power and inferiority were closer to Nietzsche than were Freud's). Their enmity aside, Adler retained a lifelong admiration of Freud's ideas on dreams and credited him for creating a scientific approach to their clinical utilization (Fiebert, 1997). Nevertheless, even with dream interpretation, Adler had his own theoretical and clinical approach. The primary differences between Adler and Freud centered on Adler's contention that the social realm (exteriority) is as important to psychology as is the internal realm (interiority). The dynamics of power and compensation extend beyond sexuality and the arena of gender and politics are important considerations that go beyond libido. Moreover, Freud did not share Adler's socialist beliefs. Trotsky's biography mentions his having discussions with Alfred Adler in Vienna.
[edit] The Adlerian School

Following Adler's break from Freud, he enjoyed considerable success and celebrity in building an independent school of psychotherapy and a unique Personality Theory. He traveled and lectured for a period of 25 years promoting his socially oriented approach. His intent was to build a movement that would rival, even supplant, others in psychology by arguing for the holistic integrity of psychological well-being with that of social equality. Adler's efforts were halted by World War I, during which he served as a doctor with the Austrian Army. After the conclusion of the war, his influence increased greatly. In the 1930s, he established a number of child guidance clinics. From 1921 onwards, he was a frequent lecturer in Europe and the United States, becoming a visiting professor at Columbia University in 1927. His clinical treatment methods for adults were aimed at uncovering the hidden purpose of symptoms using the therapeutic functions of insight and meaning.

Adler was concerned with the overcoming of the superiority/inferiority dynamic and was one of the first psychotherapists to discard the analytic couch in favor of two chairs. This allows the clinician and patient to sit together more or less as equals. Clinically, Adler's methods are not limited to treatment after-the-fact but extend to the realm of prevention by preempting future problems in the child. Prevention strategies include encouraging and promoting social interest, belonging, and a cultural shift within families and communities that leads to the eradication of pampering and neglect (especially corporal punishment). Adler's popularity was related to the comparative optimism and comprehensibility of his ideas. He often wrote for the lay public—unlike Freud and Jung, who tended to write almost exclusively for an academic audience. Adler always retained a pragmatic approach that was task-oriented. These "Life tasks" are occupation/work, society/friendship, and love/sexuality. Their success depends on cooperation. The tasks of life are not to be considered in isolation since, as Adler famously commented, "they all throw cross-lights on one another".[4]

In his bestselling book, Man's Search for Meaning, Dr. Viktor E. Frankl compared his own "Third Viennese School of Psychotherapy" (after Freud's and Adler's schools) to Adler's analysis:

According to logotherapy, the striving to find a meaning in one's life is the primary motivational force in man. That is why I speak of a will to meaning in contrast to the "pleasure principle" (or, as we could also term it, the will to pleasure) on which Freudian psychoanalysis is centered, as well as in contrast to the will to power stressed by Adlerian psychology.[5]

[edit] Emigration and death

In the early 1930s, after most of Adler's Austrian clinics were closed due to his Jewish heritage (although he had converted to Christianity), Adler left Austria for a professorship at the Long Island College of Medicine in the USA. Adler died from a heart attack in Aberdeen, Scotland during a lecture tour in 1937. At the time it was a blow to the influence of his ideas although a number of them were taken up by neo-Freudians. Through the work of Rudolf Dreikurs in the United States and many other adherents worldwide, Adlerian ideas and approaches remain strong and viable more than 70 years after Adler's death.

Around the world there are various organizations promoting Adler's orientation towards mental and social well-being. These include the International Committee of Adlerian Summer Schools and Institutes (ICASSI), the North American Society for Adlerian Psychology (NASAP) and the International Association for Individual Psychology. Teaching institutes and programs exist in Austria, Canada, England, Germany, Greece, Israel, Italy, Japan, Latvia, Switzerland, the United States, Jamaica, Peru, and Wales.
[edit] Basic principles

Adler was influenced by the mental construct ideas of the philosopher Hans Vaihinger (The Philosophy of As If / Philosophie des Als Ob) and the literature of Dostoevsky. While still a member of the Vienna Psychoanalytic Society he developed a theory of organic inferiority and compensation that was the prototype for his later turn to phenomenology and the development of his famous concept, the inferiority complex.

Adler was also influenced by the philosophies of Immanuel Kant, Friedrich Nietzsche, Rudolf Virchow and the statesman Jan Smuts (who coined the term "holism"). Adler's School, known as "Individual Psychology"—an arcane reference to the Latin individuus meaning indivisibility, a term intended to emphasize holism—is both a social and community psychology as well as a depth psychology. Adler was an early advocate in psychology for prevention and emphasized the training of parents, teachers, social workers and so on in democratic approaches that allow a child to exercise their power through reasoned decision making whilst co-operating with others. He was a social idealist, and was known as a socialist in his early years of association with psychoanalysis (1902–1911). His allegiance to Marxism dissipated over time (he retained Marx's social idealism yet distanced himself from Marx's economic theories).

Adler (1938) was a very pragmatic man and believed that lay people could make practical use of the insights of psychology. He sought to construct a social movement united under the principles of "Gemeinschaftsgefuehl" (community feeling) and social interest (the practical actions that are exercised for the social good). Adler was also an early supporter of feminism in psychology and the social world, believing that feelings of superiority and inferiority were often gendered and expressed symptomatically in characteristic masculine and feminine styles. These styles could form the basis of psychic compensation and lead to mental health difficulties. Adler also spoke of "safeguarding tendencies" and neurotic behavior long before Anna Freud wrote about the same phenomena in her book The Ego and the Mechanisms of Defense.

Adlerian-based scholarly, clinical and social practices focus on the following topics:

* Mental Health Prevention
* Social Interest and Community Feeling
* Holism and the Creative Self
* Fictional Finalism, Teleology, and Goal constructs
* Psychological and Social Encouragement
* Inferiority, Superiority and Compensation
* Life Style / Style of Life
* Early Recollections (a projective technique)
* Family Constellation and Birth Order
* Life Tasks & Social Embeddedness
* The Conscious and Unconscious realms
* Private Logic & Common Sense (based in part on Kant's "sensus communis")
* Symptoms and Neurosis
* Safeguarding Behaviour
* Guilt and Guilt Feelings
* Socratic Questioning
* Dream Interpretation
* Child and Adolescent Psychology
* Democratic approaches to Parenting and Families
* Adlerian Approaches to Classroom Management
* Leadership and Organisational Psychology

From its inception, Adlerian psychology has always included both professional and lay adherents. Indeed, Adler felt that all people could make use of the scientific insights garnered by psychology and he welcomed everyone, from decorated academics to those with no formal education to participate in spreading the principles of Adlerian psychology.
[edit] Adler's approach to personality

Adler's book, Über den nervösen Charakter (The Neurotic Character) defines his earlier key ideas. He argued that human personality could be explained teleologically, separate strands dominated by the guiding purpose of the individual's unconscious self ideal to convert feelings of inferiority to superiority (or rather completeness). The desires of the self ideal were countered by social and ethical demands. If the corrective factors were disregarded and the individual over-compensated, then an inferiority complex would occur, fostering the danger of the individual becoming egocentric, power-hungry and aggressive or worse. Common therapeutic tools include the use of humor, historical instances, and paradoxical injunctions.
[edit] Psychodynamics and teleology

Adler believed that human psychology is psychodynamic in nature, yet unlike Freud's metapsychology that emphasizes instinctual demands, human psychology is guided by goals and fueled by a yet unknown creative force. Like Freud's instincts, Adler's fictive goals are largely unconscious. These goals have a "teleological" function. Constructivist Adlerians, influenced by neo-Kantian and Nietzschean ideas, view these "teleological" goals as "fictions" in the sense that Hans Vaihinger spoke of (fictio). Usually there is a fictional final goal which can be deciphered alongside of innumerable sub-goals. The inferiority/superiority dynamic is constantly at work through various forms of compensation and over-compensation. For example, in anorexia nervosa the fictive final goal is to "be perfectly thin" (overcompensation on the basis of a feeling of inferiority). Hence, the fictive final goal can serve a persecutory function that is ever-present in subjectivity (though its trace springs are usually unconscious). The end goal of being "thin" is fictive however since it can never be subjectively achieved.

Teleology serves another vital function for Adlerians. Chilon's "hora telos" ("see the end, consider the consequences") provides for both healthy and maladaptive psychodynamics. Here we also find Adler's emphasis on personal responsibility in mentally healthy subjects who seek their own and the social good (Slavik & King, 2007).
[edit] Constructivism and metaphysics

The metaphysical thread of cool Adlerian theory does not problematise the notion of teleology since concepts such as eternity (an ungraspable end where time ceases to exist) match the religious aspects that are held in tandem. In contrast, the constructivist Adlerian threads (either humanist/modernist or postmodern in variant) seek to raise insight of the force of unconscious fictions– which carry all of the inevitability of 'fate'– so long as one does not understand them. Here, 'teleology' itself is fictive yet experienced as quite real. This aspect of Adler's theory is somewhat analogous to the principles developed in Rational Emotive Behavior Therapy (REBT) and Cognitive Therapy (CT). Both Albert Ellis and Aaron T. Beck credit Adler as a major precursor to REBT and CT. Ellis in particular was a member of the North American Society for Adlerian Psychology and served as an editorial board member for the Adlerian Journal Individual Psychology. as i was walking through the streets i realized it was similar to live.

As a psychodynamic system, Adlerians excavate the past of a client/patient in order to alter their future and increase integration into community in the 'here-and-now'. The 'here-and-now' aspects are especially relevant to those Adlerians who emphasize humanism and/or existentialism in their approaches. it also changes the way of how we look at life. in 1958 Adler began to look at structuralism. he began to look at the development of children just like Freud.
[edit] Holism

Metaphysical Adlerians emphasise a spiritual holism in keeping with what Jan Smuts articulated (Smuts coined the term "holism"), that is, the spiritual sense of one-ness that holism usually implies (etymology of holism: from ὅλος holos, a Greek word meaning all, entire, total) Smuts believed that evolution involves a progressive series of lesser wholes integrating into larger ones. Whilst Smuts' text Holism and Evolution is thought to be a work of science, it actually attempts to unify evolution with a higher metaphysical principle (holism). The sense of connection and one-ness revered in various religious traditions (among these, Baha'i, Chrisitanity, Judaism, Islam and Buddhism) finds a strong complement in Adler's thought.

The pragmatic and materialist aspects to contextualizing members of communities, the construction of communities and the socio-historical-political forces that shape communities matter a great deal when it comes to understanding an individual's psychological make-up and functioning. This aspect of Adlerian psychology holds a high level of synergy with the field of community psychology. However, Adlerian psychology, unlike community psychology, is holistically concerned with both prevention and clinical treatment after-the-fact. Hence, Adler cannot be considered the "first community psychologist", a discourse that formalized in the decades following Adler's death (King & Shelley, 2008).

Adlerian psychology, Carl Jung's Analytical Psychology, Gestalt Therapy and Karen Horney's psychodynamic approach are holistic schools of psychology. These discourses eschew a reductive approach to understanding human psychology and psychopathology.
[edit] Typology

Adler (1956) developed a scheme of so-called personality types. These 'types' are to be taken as provisional or heuristic since he did not, in essence, believe in personality types. The danger with typology is to lose sight of the individual's uniqueness and to gaze reductively, acts that Adler opposed. Nevertheless, he intended to illustrate patterns that could denote a characteristic governed under the overall style of life. Hence American Adlerians such as Harold Mosak have made use of Adler's typology in this provisional sense:

* The Getting or Leaning type are those who selfishly take without giving back. These people also tend to be antisocial and have low activity levels.

* The Avoiding types are those that hate being defeated. They may be successful, but have not taken any risks getting there. They are likely to have low social contact in fear of rejection or defeat in any way.

* The Ruling or Dominant type strive for power and are willing to manipulate situations and people, anything to get their way. People of this type are also prone to anti-social behavior.

* The Socially Useful types are those who are very outgoing and very active. They have a lot of social contact and strive to make changes for the good.

These 'types' are typically formed in childhood and are expressions of the Style of Life.
[edit] On birth order

Adler often emphasized one's birth order as having an influence on the Style of Life and the strengths and weaknesses in one's psychological make up. Birth Order referred to the placement of siblings within the family. Adler believed that the firstborn child would be loved and nurtured by the family until the arrival of a second child. This second child would cause the first born to suffer feelings of dethronement, no longer being the center of attention. Adler (1956) believed that in a three-child family, the oldest child would be the most likely to suffer from neuroticism and substance addiction which he reasoned was a compensation for the feelings of excessive responsibility "the weight of the world on one's shoulders" (e.g. having to look after the younger ones) and the melancholic loss of that once supremely pampered position. As a result, he predicted that this child was the most likely to end up in jail or an asylum. Youngest children would tend to be overindulged, leading to poor social empathy. Consequently, the middle child, who would experience neither dethronement nor overindulgence, was most likely to develop into a successful individual yet also most likely to be a rebel and to feel squeezed-out. Adler himself was the second in a family of six children.

Adler never produced any scientific support for his interpretations on birth order roles. Yet the value of the hypothesis was to extend the importance of siblings in marking the psychology of the individual beyond Freud's more limited emphasis on the Mother and Father. Hence, Adlerians spend time therapeutically mapping the influence that siblings (or lack thereof) had on the psychology of their clients. The idiographic approach entails an excavation of the phenomenology of one's birth order position for likely influence on the subject's Style of Life. In sum, the subjective experiences of sibling positionality and inter-relations are psychodynamically important for Adlerian therapists and personality theorists, not the cookbook predictions that may or may not have been objectively true in Adler's time.
[edit] On homosexuality
Further information: Homosexuality and psychology

Adler's ideas regarding non-heterosexual sexuality and various social forms of deviance have long been controversial. Along with prostitution and criminality, Adler had classified 'homosexuals' as falling among the "failures of life". In 1917, he began his writings on homosexuality with a 52-page brochure, and sporadically published more thoughts throughout the rest of his life.

The Dutch psychiatrist Gerard J. M. van den Aardweg underlines how Alfred Adler came to his conclusions for, in 1917, Adler believed that he had established a connection between homosexuality and an inferiority complex towards one's own gender. This point of view differed from Freud's theory that homosexuality is rooted in narcissism or Jung's view of inappropriate expressions of contrasexuality vis-a-vis the archetypes of the Anima and Animus.

There is evidence that Adler may have moved towards abandoning the hypothesis. Towards the end of Adler's life, in the mid 1930s, his opinion towards homosexuality began to shift. Elizabeth H. McDowell, a New York state family social worker recalls undertaking supervision with Adler on a young man who was "living in sin" with an older man in New York City. Adler asked her, "is he happy, would you say?" "Oh yes," McDowell replied. Adler then stated, "Well, why don't we leave him alone."[6] On reflection, McDowell found this comment to contain "profound wisdom". Although, there must be some misunderstanding on Adler's answer. Adler was offering his help only to those who were asking for it in person. His therapy process could be applied only to those who feel themselves in a deadlock, fallen "at the bottom of a well", and are looking for help to get out. Even though, homosexuality was considered as one of the most difficult cases, needing long experience of the psychotherapist and not only many consequent sessions but also long time of personal work by the individual, depending on the "maturity" of his problem. Success could not be guaranteed.

According to Phyllis Bottome, who wrote Adler's Biography after Adler himself laid upon her this task: "Homosexuality he always treated as lack of courage. These were but ways of obtaining a slight release for a physical need while avoiding a greater obligation. A transient partner of your own sex is a better known road and requires less courage than a permanent contact with an "unknown" sex." (...) "Adler taught that men cannot be judged from within by their "possessions," as he used to call nerves, glands, traumas, drives et cetera, since both judge and prisoner are liable to misconstrue what is invisible and incalculable; but that he can be judged, with no danger from introspection, by how he measures up to the three common life tasks set before every human being between the cradle and the grave. Work or employment, love or marriage, social contact." [7]
[edit] Parent education

Adler emphasized both treatment and prevention. As a psychodynamic psychology, Adlerians emphasize the foundational importance of childhood in developing personality and any tendency towards various forms of psychopathology. The best way to inoculate against what are now termed "personality disorders" (what Adler had called the "neurotic character"), or a tendency to various neurotic conditions (depression, anxiety, etc.), is to train a child to be and feel an equal part of the family. This entails developing a democratic character and the ability to exercise power reasonably rather than through compensation. Hence Adler proselytized against corporal punishment and cautioned parents to refrain from the twin evils of pampering and neglect. The responsibility to the optimal development of the child is not limited to the Mother or Father but to teachers and society more broadly. Adler argued therefore that teachers, nurses, social workers, and so on require training in parent education in order to complement the work of the family in fostering a democratic character. When a child does not feel equal and is enacted upon (abused through pampering or neglect) they are likely to develop inferiority or superiority complexes and various accompanying compensation strategies. These strategies exact a social toll by seeding higher divorce rates, the breakdown of the family, criminal tendencies, and subjective suffering in the various guises of psychopathology. Adlerians have long promoted parent education groups, especially those influenced by the famous Austrian/American Adlerian Rudolf Dreikurs (Dreikurs & Soltz, 1964).
[edit] Spirituality, ecology and community

In a late work, Social Interest: A Challenge to Mankind(1938), Adler turns to the subject of metaphysics, where he integrates Jan Smuts' evolutionary holism with the ideas of teleology and community: "sub specie aeternitatus". Unabashedly, he argues his vision of society: "Social feeling means above all a struggle for a communal form that must be thought of as eternally applicable... when humanity has attained its goal of perfection... an ideal society amongst all mankind, the ultimate fulfillment of evolution."[8] Adler follows this pronouncement with a defense of metaphysics:

"I see no reason to be afraid of metaphysics; it has had a great influence on human life and development. We are not blessed with the possession of absolute truth; on that account we are compelled to form theories for ourselves about our future, about the results of our actions, etc. Our idea of social feeling as the final form of humanity - of an imagined state in which all the problems of life are solved and all our relations to the external world rightly adjusted - is a regulative ideal, a goal that gives our direction. This goal of perfection must bear within it the goal of an ideal community, because all that we value in life, all that endures and continues to endure, is eternally the product of this social feeling."[9]

This social feeling for Adler is Gemeinschaftsgefühl, a community feeling whereby one feels he or she belongs with others and has also developed an ecological connection with nature (plants, animals, the crust of this earth) and the cosmos as a whole, sub specie aeternitatus. Clearly, Adler himself had little problem with adopting a metaphysical and spiritual point of view to support his theories. Yet his overall theoretical yield provides ample room for the dialectical humanist (modernist) and separately the postmodernist to explain the significance of community and ecology through differing lenses (even if Adlerians have not fully considered how deeply divisive and contradictory these three threads of metaphysics, modernism, and post modernism are).

Jerome Bruner - Tableau

Jerome Bruner: the man and some of his outlooks or tenets as a learning help.

DEEPLY responsive and adhering to stability and development combined somehow, Jerome S. Bruner (b. 1915) took part in changing US psychology - accomplishing such a "miracle" - much in keeping with inner sights of mind-improvements.

IN SUCH as psychological experiments, seldom showing off his romantic or sensitive inner depths at full range, perhaps, he saw into clearer and clearer thinking, and may be called an individual with complex or even conflicting energies -

He could express himself through reasoning and possibly 'foreign lands' - by travels or otherwise - Appropriately, very emotive and perceptive he ventured along such a "path". ◊

Perhaps he was having a little bit of guilt for going against the Behaviorists at times, but he navigated on, steadfastly, and founded far and wide that a young one had better adhere to main interests, because many a young person may progress far better by it than by being merely controlled ('tamed') and then assisted. ◊

ON TOP of that he has enough potential to appropriate artistic outlets, or get a very good reputation as a sensible man, basically.

Intense and varied in his personal life, he is likely to harbour a very deep commitment to individual freedom some way or other. It should be seen when it is at stake. ◊

TO TOP


Bruner's career and some of his main ideas

On top of what others write

Jerome Bruner (b. Oct. 1, 1915 in New York) is an American psychologist and culture-interested educator. His work on perception, learning, memory and other aspects of cognition in young ones has influenced the American educational system.

"I'm interested in the various institutional forms by which culture is passed on ... My preferred method of work in both instances is the anthropological-interpretive." - Jerome Bruner. [Link]

As Professor of psychology at Harvard (1952-72) and then as Watts Professor at Oxford (1972-80) and now at the New School for Social Research in New York City, he has been at the forefront of what is often called the Cognitive Revolution [taking off in the 1960s] - which today dominates psychology around the world.

Bruner helped start the educational reform movement in the States during the early 1960s and served on the President's Science Advisory Committee during the Kennedy and Johnson administrations. His book, The Process of Education, from 1961, was and still is one of the movement's jolly decent guides. Bruner has since been involved in many educational enterprises, including the founding of the US Head Start. He was a major architect of it. [Link]

Major ideas: According to Bruner, all children have natural curiosity. Further, learning is an active, social process in which students construct new ideas or concepts based on current knowledge. The student selects information, originates hypotheses, and makes decisions in the process of integrating experiences into their existing mental constructs.

As far as instruction is concerned, the instructor should try and encourage students to discover principles by themselves. The instructor and student should engage in an active dialogue. [Link]

Bruner holds that a theory of instruction should address four major aspects. They are:

1. Predisposition towards learning;
2. The ways in which a body of knowledge can be structured so that it can be most readily grasped by the learner;
3. The most effective sequences in which to present material;
4. The nature and pacing of rewards and punishments.

His view is: Good methods for structuring knowledge should result in simplifying, generating new propositions, and increasing the manipulation of information. [Link]

Three Principles

1. Instruction must be concerned with the experiences and contexts that make the student willing and able to learn (readiness).
2. Instruction must be structured so that it can be easily grasped by the student (spiral organization).
3. Instruction should be designed to facilitate extrapolation and or fill in the gaps (going beyond the information given).